AFAD’a Yapılan Bağış ve Yardımlar Denetimsiz mi?

Bu yazı 20/02/2023 tarihinde yayınlanmıştır.

 *Sinan TAVUKCU/ Stratejik Düşünce ve Araştırma Vakfı (SDAV) Başkanı 

6 Şubat’ta yaşadığımız Kahramanmaraş merkezli, 11 ili etkileyen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerin ardından bütün Türkiye seferber oldu ve bölgeye bir yandan doğrudan ayni yardımlar yağarken diğer yandan AFAD’a ciddi miktarda bağış ve yardımlar yapılmaya başladı.

Bu yardımlar devam ederken, sosyal medyada AFAD’a, hatta devlete güvenilemeyeceği, AFAD hesaplarının denetimsiz olduğu yönünde büyük bir dezenformasyon başladı.

Haliyle, bütün kadroları ile bölgede enkaz kaldırmak, can kurtarmakla meşgul olan AFAD Başkanlığı’nın bu kara propagandaya derli toplu cevap verecek hali de yoktu.

Bir yeminli mali müşavir ve bağımsız denetçi olarak AFAD hesaplarının denetimi ile ilgili kamuoyunu doğru bilgilendirmenin gerekli olduğu düşüncesiyle akla takılan sorulara cevap vermek istedim.

AFAD’ın görevi nedir?

15.7.2018 tarihinde yayımlanan 4 No.lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile İçişleri Bakanlığına bağlanan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)’ın temel kuruluş amacı; afet olayı öncesi, sırası ve sonrasında ve acil durumlarda bütünleşik afet yönetim sistemini en etkin şekilde işletmek ve üst düzey ulusal ve uluslararası koordinasyonu sağlamaktır.

Kararname kapsamında Başkanlığın görevleri; afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması, olayların meydana gelmesinden önce hazırlık ve risk azaltma çalışmalarınıyürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması, olay sırasında yapılacak müdahale ve olay sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması, yurt içinde ve yurt dışında insani yardım operasyonlarının yapılması ve koordine edilmesi, bu konularda politika önerilerinin geliştirilmesi ve uygulanması hususlarını kapsamaktadır.

Merkez ve taşra teşkilatlarından oluşan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli I sayılı Cetvelde yer alan genel bütçeli idarelerden olup, faaliyetlerini merkezi yönetim bütçe kanunlarıyla verilen ödeneklerle gerçekleştirmektedir. 2022 yılında 11.867.417.000 TL genel bütçeden pay alan AFAD’ın 2023 bütçe geliri 8.075.405.000 oldu.

AFAD’a yapılan bağış ve yardımlar kayda alınıyor mu?

5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bağış ve yardımlar” başlıklı 40’ıncı maddesinde; Kamu idarelerine yapılan her türlü bağış ve yardımların gelir kaydedileceği, nakdi olmayan bağış ve yardımların, ilgili mevzuatına göre değerlemeye tâbi tutularak kayıtlara alınacağı belirtilmiştir.

AFAD Başkanlığına yapılan nakdi ve ayni yardımlar yukarıdaki usule göre gelir hesaplarına kaydedilmektedir.

AFAD Başkanlığı hesaplarını kim denetler?

Genel bütçeli idarelerden olan AFAD Başkanlığı mali hesaplarının denetimi Sayıştay Başkanlığı tarafından yapılmaktadır.

Denetimlerin dayanağı; 6085 sayılı Sayıştay Kanunu, uluslararası denetim standartları, Sayıştay ikincil mevzuatı ve denetim rehberleridir.

Kamu İdaresi Hesaplarının Sayıştaya Verilmesi ve Muhasebe Birimleri ile Muhasebe Yetkililerinin Bildirilmesi Hakkında Usul ve Esasların 5'inci maddesi gereğince hesap dönemi sonunda AFAD Başkanlığı tarafından Sayıştaya gönderilmesi gereken defter, tablo ve belgeler üzerinden Sayıştay denetimi yürütülüp sonuçlandırılır.

Denetimler, kamu idaresinin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğunu tespit etmek ve mali rapor ve tablolarının kamu idaresinin tüm faaliyet ve işlemlerinin sonucunu doğru ve güvenilir olarak yansıttığına ilişkin makul güvence elde etmek ve mali yönetim ve iç kontrol sistemlerini değerlendirmek amacıyla yürütülür.

Kamu idaresinin mali tabloları ile bunları oluşturan hesap ve işlemlerinin doğruluğu, güvenilirliği ve uygunluğuna ilişkin denetim kanıtıelde etmek üzere yürütülen denetimler; uygun denetim prosedürleri ve tekniklerinin uygulanması ile risk değerlendirmesi yöntemiyle gerçekleştirilir.

Risk değerlendirmesi sırasında, uygulanacak denetim prosedürünün belirlenmesine esas olmak üzere, mali tabloların üretildiği mali yönetim ve iç kontrol sistemleri de değerlendirilir. Denetimin kapsamını, kamu idaresinin (AFAD) mali rapor ve tabloları ile gelir, gider ve mallarına ilişkin tüm mali faaliyet, karar ve işlemleri ve bunlara ilişkin kayıt, defter, bilgi, belge ve verileri (elektronik olanlar dâhil) ile mali yönetim ve iç kontrol sistemleri oluşturur.

AFAD Başkanlığı’nın hesap verme sorumluluğu

Başkanlık mali işlemlerini 5018 sayılı Kanun ile belirlenmiş muhasebeleştirme ve raporlama kurallarına göre gerçekleştirir. Muhasebe sistemi, tahakkuk esaslı olup mali yıl esasına göre tutulur ve kamu İdaresinin bütün varlık ve yükümlülükleri, gelir ve giderleri ile garantileri gibi tüm mali işlemlerini kapsar.

AFAD Başkanlığının muhasebe hizmetleri merkezde Merkez Saymanlık Müdürlüğü, taşrada ise defterdarlıklara bağlı muhasebe birimleri tarafından yürütülür.

Denetlenen AFAD yönetimi, tabi olduğu muhasebe standart ve ilkelerine uygun olarak hazırlanmış olan mali rapor ve tabloların doğru ve güvenilir bilgi içerecek şekilde zamanında Sayıştaya sunulmasından, bir bütün olarak sunulan bu mali tabloların kamu idaresinin faaliyet ve işlemlerinin sonucunu tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir olarak yansıtmasından ve ister hata isterse yolsuzluktan kaynaklansın bu mali rapor ve tabloların önemli hata veya yanlış beyanlar içermemesinden; kamu idaresinin gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğundan; mali yönetim ve iç kontrol sistemlerinin amacına uygun olarak oluşturulmasından, etkin olarak işletilmesinden ve izlenmesinden, mali tabloların dayanağını oluşturan bilgi ve belgelerin denetime hazır hale getirilmesinden ve sunulmasından sorumludur.

Sayıştayın Sorumluluğu

Sayıştay, denetimlerinin sonucunda hazırladığı raporlarla denetlenen kamu idarelerinin gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğunu tespit etmek, mali rapor ve tablolarının güvenilirliğine ve doğruluğuna ilişkin görüş bildirmek, mali yönetim ve iç kontrol sistemlerini değerlendirmekle sorumludur. Yapılan denetim sonucunda denetim görüşüoluşturmak üzere yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edilip edilmediği ilgili yıl Sayıştay raporunda belirtilir.

2021 yılı ve öncesi yıllara ilişkin düzenlenen Sayıştay denetim raporlarında, denetim görüşü oluşturmak üzere yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edildiği açıklanmış ve geçerli finansal raporlama çerçevesi kapsamındaki mali rapor ve tablolarının, “Denetim Görüşünün Dayanakları” bölümünde belirtilen hesap alanları hariç tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir bilgi içerdiği kanaatine varılmıştır.

Sonuç itibariyle, AFAD hakkında hesaplarının denetlenmediği, kontrolsüz olduğu bu sebeple güvenilemeyeceği iddiaları tamamen gerçek dışı olup afetlere maruz kaldığımızda bununla baş etmekle görevli en temel kurumumuzu itibarsızlaştırma, toplumda devlete ve kurumlarına olan güveni sarsma maksatlı olduğu son derece açıktır.

Kaynak:

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı 2021 Yılı Sayıştay Denetim Raporu

https://sayistay.gov.tr/reports/download/1aYB5eAQew-afet-ve-acil-durum-yonetimi-baskanligi