Anasayfa >> Tüm Çalışmalar >> Analiz

2018’den Bu Yana Dünyadaki Askeri İHA Satışlarının %65’ini Türkiye Yaptı

Molly Campbell*

17 Eylül 2024 16:33

2018’den Bu Yana Dünyadaki Askeri İHA Satışlarının %65’ini Türkiye Yaptı

A-

A+

İHA Yayılımı Veri Seti

Bu yazı 10 Eylül’de CNAS’ta yayınlanan makaleden alıntılanmıştır.

Giriş

Yeni Amerikan Güvenliği Merkezi (CNAS) İHA Yayılımı Veri Seti, 1995 ile 1 Eylül 2023 tarihleri arasında, boyut ve kabiliyete bakılmaksızın askeri sınıf hava İHA'larının küresel transferlerini izlemektedir. CNAS Savunma Programı tarafından yürütülen daha geniş bir araştırma projesinin parçası olarak oluşturulan bu projede, İHA yayılımı ve son çatışmalardaki İHA kullanımındaki eğilimler ile Tayvan üzerindeki olası bir gelecekteki çatışma üzerindeki muhtemel etkileri incelendi. Bu araştırma, Stacie Pettyjohn, Hannah Dennis ve Molly Campbell tarafından hazırlanan Haziran 2024 tarihli “Boğaz Üzerindeki Sürüler: Tayvan'ı Savunmak İçin Gelecekteki Bir Mücadelede İHA Savaşı” raporuyla sonuçlandı. Yazarlar, ABD ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) arasındaki stratejik rekabette İHA diplomasisinin oynadığı role ilişkin analizlerinde bu veri setinden yararlandılar.

Drone Yayılımı Veri Setini İndirin

Bulguların Özeti

Son 10 yılda, giderek artan sayıda devlet ve devlet dışı aktörün mürettebatsız/insansız sistemler edinmesiyle, drone teknolojisinde istikrarlı bir yayılma yaşandı. İsrail ve Amerikan'ın drone pazarındaki hakimiyet günleri çoktan geride kaldı. Çin, Türkiye ve İran düşük maliyetli askeri drone'lar geliştirdiler ve bunları ilgili alıcılara satmaya istekliler. ABD'nin Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi'ne (MTCR) kendi kendine dayattığı bağlılık, Çin ve Türkiye'den rekabete yol açtı ve Washington'un drone yayılmasını şekillendirme ve drone diplomasisi kullanma yeteneğini sınırladı, ABD nüfuzunun bir yolunu daralttı.

Sonuç olarak, son on yılda askeri drone satışlarında muazzam bir artış görüldü. 2022'de altı yeni ülke askeri drone satın aldı ve bunların hepsi Türkiye'den silahlı Bayraktar TB2 drone'lardı. Çin'in drone satışları 2014'te zirveye ulaştı ancak 2021'de Türkiye, dünyanın en büyük tedarikçisi olarak Çin'i geride bıraktı. Libya, Dağlık Karabağ ve Ukrayna'daki savaş alanlarından gelen olumlu basın haberleri ve Türkiye'nin kısa teslimat süreleri, Türkiye'yi askeri drone pazarının zirvesine taşıdı. Daha büyük, daha pahalı, yeniden kullanılabilir askeri sınıf drone'lar erken dönem drone pazarına hakim olsa da, başıboş mühimmatların (kamikaze drone'lar) satışı hızlandı ve muhtemelen büyümeye devam edecek.

Yazar, 1995 ile 2023 yılları arasında 633 drone transferi tespit etti ve bunların yaklaşık yüzde 40'ı Avrupa sahnesine gitti. "Transferler" terimi, tamamlanmış ve devam eden yabancı askeri satışları, doğrudan ticari satışları, kiralamaları, hediyeleri ve ikinci el kullanımı ifade eder. Teröre Karşı Küresel Savaş, Ortadoğu'da son 20 yılda terörün yayılmasına da yol açtı ve bu dönemde 134 transfer gerçekleşti. Afrika kıtasında, insansız hava araçlarının yayılması 2020'den bu yana önemli ölçüde arttı. 1995'ten 2019'a kadar bölgede yılda ortalama iki transfer gerçekleşti. Ocak 2020'den Eylül 2023'e kadar ortalama yılda yaklaşık 13 transfere yükseldi. Veri setinde tanımlanan Afrika'ya kaydedilen 84 transferden 51'i 2020'den sonra gerçekleşti ve bunların önemli bir kısmı silahlı Bayraktar TB2'lerdi.

Çin ve Türkiye'nin askeri drone pazarına girmesi, küresel silahlı drone transferlerinin sayısını önemli ölçüde artırdı. Temmuz 2020'de MTCR Kategori I'in yeniden yorumladıktan sonra bile, Amerika Birleşik Devletleri silahlı askeri insansız hava araçlarını nadiren ihraç etti. 2018'den bu yana Çin, Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri, 40 farklı ülkeye toplam 69 silahlı askeri İHA satışı gerçekleştirdi. Türkiye satışların %65'ini, Çin %26'sını, Amerika Birleşik Devletleri yalnızca %8’ini sağladı.

Silahsız insansız hava araçları her yerde bulunurken, silahlı insansız hava araçlarının ve başıboş mühimmatlarının transferindeki artış, son yıllarda silahların yayılmasına neden oldu. Teknolojisi 1980'lerin sonlarında tanıtılmasına rağmen, dolaşma mühimmatları (kamikaze dronelar) ancak Azerbaycan'ın 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nda bu silahları başarılı bir şekilde kullanmasından sonra önemli bir uluslararası ilgi kazandı.

Ek olarak, Birleşik Devletler ve Polonya, Rus saldırganlığına karşı savaşlarında Ukrayna güçlerine yardımcı olmak için çok sayıda ölümcül WB Electronics Warmate ve AeroVironment Switchblade başıboş mühimmatı tedarik etti. İran, kamikaze dronların bir diğer önde gelen tedarikçisidir ve İran Uçak İmalat Sanayi Şirketi (HESA) Ababil ve Shahed sistemlerinin büyük bir kısmını Rusya ve Tacikistan gibi otoriter rejimlere ve Hizbullah, Husiler ve Filistin İslami Cihadı gibi silahlı gruplara ihraç etti.

İnsansız hava araçlarının dünya genelinde yaygınlaşması ve daha fazla ülkenin silahlı, tekrar kullanılabilir insansız hava araçları ve başıboş mühimmatları edinmesiyle, bu teknolojinin geleceğin savaş alanlarında önemli roller oynamasını beklemek mantıklı olacaktır.

İnsansız hava araçlarının kullanılabilirliğindeki mevcut eğilimler göz önüne alındığında, gelecekte çoğu aktörün (devlet ve devlet dışı) çeşitli askeri ve ticari insansız hava araçları kullanacağını beklemek adil olur.