Mısır-Türkiye ilişkileri, on bir yıllık siyasi gerilimin ardından, bu yılları telafi edecek şekilde olumlu bir ilerleme kaydediyor. Bunlardan en sonuncusu, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah Sisi'nin Türkiye ziyaretine hazırlık amacıyla Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın 5 Ağustos 2024 tarihinde Kahire'ye yaptığı ziyaret ve son hazırlıklar.
21 Kasım 2022’de Sisi ile Erdoğan'ın Katar'daki tarihi el sıkışmasının ardından ilişkiler olumlu yönde gitmeye başladı ve iki ülke yetkilileri arasında üst düzey temaslar yaşandı. Bunlardan en önemlisi Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Kahire ziyareti ve eski Mısır Dışişleri Bakanı'nın Ankara ziyareti oldu. Semih Sükri'nin ve ayrıca eski Mısır Genelkurmay Başkanı Usame Askar'ın Ankara'yı ziyareti, Hakan Fidan'ın özellikle İsmail Haniye suikastının ardından bu kritik dönemde Mısır'a gitmesi, hem bölgede hem de Afrika sahnesinde heyecanı artırdı.
Türkiye ve Mısır, tarihi mesuliyetin farkında
Türkiye-Mısır ilişkileri artık siyasi zıtlaşmalar nedeniyle kaybedilen yılları telafi etme mantığıyla yönetiliyor. Orta Doğu'nun en büyük iki ülkesi arasındaki ilişkilerin, ikili münasebetleri geliştiren gerçekçi bir mantıkla yürütüldüğünü görüyoruz. İki bakanın da açıkladığı gibi; bir yanda iki ülke arasında ekonomik işbirliği fırsatlarının arttırılması, diğer yanda ise bölgesel konularda işbirliği ve komşu ülkelere ve bölgenin tamamına istikrar ve barış getirilmesi yeni dönem ilişkilerinin odağını oluşturuyor.Nitekim, yapılan ortak basın toplantısında, iki ülkenin bölgedeki büyüklükleri ve ağırlıkları oranında bu sorumluluğa sahip oldukları belirtildi.
Mısır ziyaretine ilk olarak El-Ariş Havalimanı'nı ziyaret ederek başlayan Hakan Fidan, Kuzey Sina Valisi Tümgeneral Halid Mujawar tarafından karşılandı. Burada, Kızılay depolarında inceleme yapmak üzere El-Ariş limanını da ziyaret etti. Daha sonra Refah sınır kapısına giden Fidan, burada incelemelerde bulundu. Tümgeneral Mujawar, Bakan Fidan'a yardımın nasıl alındığını ve Filistin tarafına nasıl ulaştırıldığını anlattı. Filistin tarafına yardım götürmenin zorluğu ve İsrail tarafının bu konudaki uzlaşmazlık konusundaki endişe ve memnuniyetsizliğini dile getirdi.
Fidan, Cumhurbaşkanı Sisi ve Arap Birliği Genel Sekreteri ile görüştü
Hakan Fidan daha sonra Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Aboul Gheit ile görüşmek üzere Akdeniz'e bakan El Alamein şehrine geçti. Ardından Cumhurbaşkanı Sisi ile görüşme yapıldı.
Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdel Ati ile Kahire'de uzun bir görüşme gerçekleştirdi. Hakan Fidan'ın her basın toplantısında öncelik verdiği Filistin meselesi başta olmak üzere bölgesel konularda ikili ilişkileri güçlendirmenin yolları ve işbirliğinin nasıl yapılacağı tartışıldı. Iki bakan, iki ülkenin birlikte nasıl çalıştığını anlattıkları ve pek çok beklenmedik hususları ihtiva eden dikkat çekici bir basın toplantısı düzenlediler. Bu sürpriz bir gelişmeydi ve görünen o ki, iki ülke sadece ikili ilişkiler düzeyinde değil, bölgesel düzeyde de gerçekten tam bir koordinasyon içinde hareket ediyor. Mısır ve Türkiye arasında hızla gelişen ilişkilerin etkisi ve ciddiyeti kamuoyuna da yansıyacaktır.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ziyaretinin ardından Cumhurbaşkanı Sisi, beklendiği gibi önümüzdeki birkaç hafta içinde Türkiye'yi ziyaret edecek. Zira Hakan Fidan’ın bu ziyareti, Abdulfettah Sisi'nin yaklaşan Türkiye ziyaretinin son dokunuşlarını oluşturuyordu.
Mısır ile Türkiye arasındaki stratejik ilişki sadece Akdeniz'e bakan iki ülke olmalarından kaynaklanmıyor. İlişkiler, iki eksenli olarak nitelendiriliyor ve bu nedenle herhangi bir anlaşma bu iki eksene dayalı olarak anlaşılmalıdır.
Türkiye-Mısır Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi
Mısır ve Türkiye, yakın gelecekte üzerinde çalışılacak 20'ye yakın anlaşmaya imza attılar. Her iki ülkenin de bu anlaşmalar üzerinde çalışmak için acele ettiği görülüyor ve bu anlaşmaların önemi dolayısıyla, iki bakanın görüşmesinde de bu konular ele alındı. Bunlardan ilki, Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi adında bir konseyin toplanıp çalışmalara başlayacağının duyurulmasıdır. Sisi'nin Türkiye ziyaretinin ardından bu konsey, iki ülke arasındaki ilişkileri bambaşka bir yöne taşıyacak; turizmden ekonomiye, güvenlikten askeriyeye kadar her alanda ilişkileri geliştirmenin yollarını tartışacak. Sanayileşme, askeri, ticaret, terörizmle mücadele için güvenlik ve istihbarat işbirliği, Afrika kıtasında, özellikle Afrika Boynuzu bölgesinde işbirliği ve Rönesans Barajı ile ilgili hususlar, Somali ve Etiyopya arasındaki anlaşmazlıklarda her iki tarafın arabuluculuğu ve tüm diğer yollar…
Türkiye-Mısır ortak vizyonu
Hakan Fidan’ın bu ziyareti, Mısır ve Türkiye'nin Filistin meselesi ve Gazze savaşı konusunda yüksek koordinasyon ve net bir vizyonla birlikte çalıştıklarının ve iki devletli, sürdürülebilir bir çözüme ulaşılması gerekliliğinin dünyaya açık bir mesajıdır. Fidan'ın Ariş ve Refah ziyareti, bu koordinasyonun ve ittifakın açık bir işaretidir.
Bölgesel konularda ve sorunların çözümü için ortak çalışma
Ayrıca Libya meselesine bir çözüm bulunmasının ciddiyetinden, Libya'nın istikrara kavuşturulması ve yabancı güçlerin buradan uzaklaştırılması için ortak hareket edilmesinin öneminden de bahsettiler. Ayrıca Kızıldeniz havzası ve Yemen'de işbirliğinin faydalarından, Lübnan ve Suriye ile birlikte bölgenin istikrara kavuşturulmasının aciliyetinden ve öneminden söz ettiler.
Görüldüğü gibi, Türkiye ve Mısır, her iki ülke de bölgenin her geçen gün daha da alevlenen sorunları ve uluslararası güçlerin, gerçekci ve sürdürülebilir bir çözüm ve istikrarı sağla(ya)maması konusunda mutabık olan derin bir anlayış, yüksek bir mantıkla ortaklaşa çalışıyorlar.
Ankara- Kahire ittifakının Doğu Afrika’ya etkileri
Sonuç olarak, müzakere edilen tüm bu anlaşmaların, açıklamaların ve fikirlerin, iki ülke arasında kapsamlı bir işbirliğinden söz edebilmemiz için bunların sözde kalmayıp uygulanması icab etmektedir. Iki ülkede de bu vizyonun olduğu anlaşılmaktadır. Mısır’ın öncelikleri arasında yer alan Rönesans Barajı konusunda da Türkiye, Mısır ile aynı vizyonu paylaşıyor. Şu anda zorluğu ve hassasiyeti dikkate alındığında Somali meselesinde de mutabakat sağlanması önemli. Somaliland bölgesi, özellikle Mısır ile Somali arasında imzalanan askeri işbirliği anlaşmasının ardından, Türkiye'nin oradaki varlığı, Afrika Boynuzu bölgesindeki diğer güçlerle istikrar ve dengenin sağlanmasına yardımcı olacaktır.
Libya kilidi açılıyor
Diğer bir husus, askeri işbirliği, savunma sanayii ve bilgi paylaşımıdır. Bir başka kilit konu, iki ülke arasında en önemli anlaşmazlık kaynağı olan Libya meselesinde anlaşmaya varılmasının önemi ve gerekliliği. Daha önce Türkiye ve Mısır arasında tartışmalı olan bu konu çözülürse, gelecekte Mısır-Türkiye ekseninin oluşmasının önü açılacaktır.
Böyle bir gelişme, Türk devleti için çok önemli bir konu olan Doğu Akdeniz konusunda iş birliğinin yanı sıra, Mısır'ın, Türkiye ile Suriye arasındaki mevcut anlaşmazlığın çözümü için arabuluculuk yaptığını görmek de mümkündür.
Türkiye-Mısır itifakı nelere yol açabilir?
Cumhurbaşkanı Abdulfettah Sisi'nin Türkiye ziyareti sonrasında ikili ilişkilerin çok daha hızlı ilerlemesi ve derinleşmesi bekleniyor. Böyle bir hamle, Müslüman ülkeler arasındaki tesanüd ve güç birliğini daha da arttırma hususunda büyük bir hız ve enerji sağlayacaktır. Bu da soykırımcı İsrail’e kayıtsız ve şartsız destek olan ve Müslümanları nazar-ı dikkate almayan Batı Dünyasına geri adım attıran ehemmiyetli bir hamle olarak tarihe geçecektir. Filistin meselesi en başta olmak üzere bölgenin ve İslam Aleminin buna ihtiyacı var. Tabi elbette Mısır ve Türkiye gibi iki büyük Müslüman ülkenin de bu konularda çok önemli görev ve sorumlulukları söz konusu. Her iki ülkeyi yönetmekte olan devlet adamlarının bu sorumlulukla hareket ettiklerini düşünüyoruz.
*Hisham Hussein
Mısır
