Daha başlangıçta üniversitenin misyonunun nesiller boyu eğitim ve mezunlar vermenin ötesinde bilimsel araştırma ve topluma hizmet olduğunu fark ettim, öğretim evet ama asıl görev bilimsel araştırma.”
-Dr. Tayeh
Dr. Süfyan Abdurrahman Osman Tayeh, Ağustos 2023’ten İsrail’in Gazze’ye karşı açtığı acımasız savaşta İsrail Ordusu tarafından katledilene kadar, Gazze İslam Üniversitesi rektörlüğü yapmış, dünyaca tanınan Filistinli bir fizik profesörüdür. Teorik fizik ve uygulamalı matematik alanlarına önemli katkılarda bulunmuş olan Dr. Süfyan Tayeh alanın önde gelen bilim insanları arasındaydı. Bu yazı, Dr. Tayeh’in bilimsel ve mesleki serüveni, önemli başarıları, akademik çalışmaları, aldığı ödülleri ve İsrail ordusu tarafından öldürülme sürecini ele almaktadır.
Dr. Süfyan Tayeh mülteci bir ailenin çocuğu olarak 20 Ağustos 1971’de kuzey Gazze’deki Cebeliye Mülteci Kampı’nda doğdu. Ailesi Gazze Şeridi’ne zorla göç ettirilen Beyt Daras köyündendi. Dr. Tayeh evli, üç kız ve iki erkek babasıdır. Cebeliye mülteci kampında büyüyen Şehit Dr. Tayeh ilk eğitimini BM Yakın Doğu Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) okulunda, orta öğrenimini 1988’de Al-Faluja Erkek Lisesi fen bölümünde tamamladı. 1994’te Gazze Üniversitesi Fizik Bölümü’nden mezun olan Dr. Tayeh aynı Üniversite’de teorik fizik alanında yüksek lisans derecesi, 2007 yılında ise Mısır Ayn Şems Üniversitesi’nden teorik fizik (optoelektronik) alanında doktora derecesi aldı.
Dr. Süfyan Tayeh akademik kariyerine 1994’te Gazze İslam Üniversitesi Fizik Bölümü’nde asistan öğretim görevlisi olarak başlamış ve sırasıyla üniversitede aşağıdaki pozisyonlarda görev almıştır:
- 2008 ve 2011 Fizik Kürsüsü Başkanı
- 2011 ve 2013 Kabul ve Kayıtan Sorumlu Dekan Yardımcısı
- 2013 ve 2015 Akademik İşler Başkan Yardımcısı
- 2015 ve 2019 Kabul ve Kayıttan Sorumlu Dekan
- 2019 ve 2020 arasında Akademik İşler Başkan Yardımcısı
- 2021’de Kanada Waterloo Üniversitesi’nde Misafir Profesör
- Ağustos 2023’ten sonra İslam Üniversitesi Rektörü
Gazze’nin müstesna evladı Dr. Tayeh teorik fizik ve uygulamalı matematik alanlarında yaptığı bilimsel çalışmalarla sadece Filistin’in değil İslam Alemi’nin ve dünyanın önde gelen bilim insanlardan biriydi. 2014’ten günümüze dünyaca itibarlı bilimsel dergilerde 150’den fazla makalesi yayınlanmış olan Dr. Süfyan Tayeh’in yine dünyanın saygın iki bilim yayıncısı olan Taylor&Francis ve Elsevier’de optoelektronik (optronik) alanında iki kitabı yayınlanmıştır.
Dr. Süfyan Tayeh, başta Hindistan olmak üzere, Çin, ABD, Kanada ve daha birçok ülke bilim çevreleri için aranan bir dehaydı. Özellikle lazer mesafe sensörleri, çok yüksek hassasiyette işaretleme, ışık ve elektronik tabanlı hassas teknolojiler alanında çığır açan onlarca bilimsel çalışmaya öncülük etmiştir. Son çalışmalarından birinde “Optik Fiber Plaka ve Sensörler için Dalga Kılavuzunun Duyarlılığının Artırılması” konusunda bir proje üzerinde çalışan Dr. Tayeh bu projeyi arkadaşları ile ortaklaşa Kanada Montreal Üniversitesi'ne sunmuştu. Proje optik biyolojik algılama hedefleri için çok katmanlı dalga kılavuzu yapılarını keşfetmeyi amaçlamayan hassas teknolojilerin geliştirilmesine dair ufuk açıcı detaylar içermekteydi. Tıptan iletişime, uzay teknolojilerinden kuantum bilgisayarlarına kadar yüzlerce alanda çığır açan bu çalışmalar ve Dr. Tayeh’in Gazze ve Filistin’i uluslararası bilim camiası için bir cazibe merkezi haline getiren gayretleri elbette İsrail’i rahatsız etmiş ve Dr. Tayeh’i defalarca taciz etmiştir.
Dr. Tayeh bu tacizlere aldırış etmemiş ve 2021 yılında, dünyanın en itibarlı bilim yayıncılarından Elsevier Yayınevi ve Stanford Üniversitesi’nin ortaklaşa yaptığı dünya çapındaki en başarılı araştırmacılar sıralamasında %2’lik dilimde yer alarak, söz konusu taciz ve tarizlere karşı adeta başarılarıyla cevap vermiştir. İdari ve araştırma/eğitim görevlerinin yanı sıra Dr. Tayeh aynı zamanda dünyanın önde gelen bilimsel dergilerinde editörlük yapmış ve hakem heyetlerinde bulunmuştur. Bu önemli dergilerden kısa bir seçki, Şehit Dr. Tayeh’in bilimsel etkinliğinin bir işaretidir:
American Journal of Optics and Photonics (Scientific Publishing Group)
SCIREA Physics Journal (Scientific Research Association)
Al-Mukhtar Journal of Sciences (Libya)
Advanced Physics Research Reports (American Publishing House)
dahil olmak üzere daha onlarca bilimsel dergi ve yayın. Dr. Tayeh bu çalışmaların yanında yine onlarca kongre, bilimsel toplantı, kurul ve kürsünün de başkanlığını, üyeliğini deruhte etmiş, katkı vermiş ve 28 Mart 2023’ten itibaren de UNESCO Gazze İslam Üniversitesi Astronomi, Astrofizik ve Uzay Bilimleri Kürsü Başkanlı’ğını yürütmüştür.
Dr. Tayeh, başlığa koyulan sözlerinde ifade ettiği gibi gerçek bilim insanıydı, bilimin çıktılarından, sonuçlarından çok ötede bilime, bilimsel araştırmaya değer verdi, hayatını bilime adadı. Bu inançla, başta Filistin olmak üzere dünyanın çeşitli yerlerinde düzenlenen uluslararası bilimsel kongre ve konferansların hazırlık komitelerine başkanlık yaptı, katkı sundu. İşte onlardan birkaçı; Uluslararası Sürdürülebilir Kalkınma için Enerji ve Çevre Koruma Konferansı ICEEP III (Filistin Politeknik Üniversitesi, El Halil, 2013), Uluslararası Uygulamalı Bilimler ve Mühendislik Bilimleri Konferansı (BAE, Malezya, Türkiye, 2016), Uluslararası Atomik ve Moleküler Fizik Konferansı (Singapur, 2019), Uluslararası Optik ve Optik Elektronik Konferansı (Singapur, 2020), Uluslararası Uygulamalı Matematik, Modelleme ve Simülasyon Konferansı (AMMS 2021, Çin) ve Uluslararası Uygulamalı Matematik, Modelleme Konferansı ve Simülasyon (AMMS 2022, Çin).
Şehit Dr. Süfyan Tayeh bütün bu parlak başarıları ve bilime katkıları için birçok takdir ve ödüle de layık görüldü, işte bunlardan birkaçı:
-2012’de Abdul Hameed Shoman Genç Arap Araştırmacı Ödülü
-2017’de İslam Üniversitesi En İyi Araştırma Ödülü
-2019 ve 2020’de Filistin çapında Filistin İslam Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü
Siyonizm dünyayı saran bir ağdır. Bu ağın kontrolü dışında bir bilim, teknoloji geliştirmek oldukça güçtür. Mevcut düzende halkına, ülkesine hizmet eden bir bilim insanı olmak da bedeli olan bir davranış sayılır. Dr. Tayeh işte bu düzenle baş edebilmiş bir bilim insanıydı; birikimini, emeğini, zekasını uzun yıllardır İsrail’in ağır işgali altında mazlum halkı için kullanarak bunu kanıtlamıştı.
Dr. Tayeh, yıllarca İsrail işgalinde tacizlere maruz kaldı, çalışmaları engellendi, ailesi ile tehdit edildi. 2005 yılında Pakistan’da Bilimsel bir konferansa katılmak için Refah sınır kapısından geçerken tutuklandı ve iki ay tutuklu kaldı. İşkencelere maruz kaldı. 2014’te işgalciler Gazze'ye rutin hale getirdikleri saldırıda evini yerle bir etti. Ama şehit Dr. Tayeh asla pes etmedi, bilimden, eğitimden, araştırmaktan bir an bile geri durmadı, bir dünya insanı olarak sadece Filistin’e değil bilimsel çalışmalarıyla bütün insanlığa hizmet etmeyi sürdürdü. Ta ki İsrail’in 2 Aralık 2023’te savaş uçakları evini hedef alıp bütün ailesiyle birlikte Dr. Tayeh’i katlettiği güne kadar.
Filistin Yüksek Öğretim ve Bilimsel Araştırma Bakanlıkları şehit Süfyan Tayeh için, bilimsel değerine ve bilime olan önemli katkılarına dikkat çekerek yas ilan etti. Dünyanın birçok üniversitesinde Dr. Tayeh için anma ve üzüntü mesajları yayınladı. Bu değerli bilim insanının parlak yaşamı ve bilimsel araştırmaları İsrail savaş makinesinin kanlı ellerinde 52 yaşında iken canice katledildi.
İnsanlık ve bilim dünyası için çok büyük bir kayıp olan Dr. Süfyan Abdurrahman Osman Tayeh’e Allah rahmet eylesin, başta Filistin halkı olmak üzere bütün bilim camiasının başı sağ olsun. Genç nesillere örnek olması duasıyla ruhu şad olsun.
İntern Dr. Mohammad Al-Hajjar ve Gazeteci-Yazar Mustafa Ekici’ye katkılarından dolayı teşekkür ederim.
*Prof. Dr. Orhan Alimoğlu
İstanbul Medeniyet Üniversitesi
