Gündem konuları ekonomi, ticaret, yatırım ve ulaşım alanlarında ikili iş birliği olan ‘’İran-BAE Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı’’ on yıl aradan sonra 30 Nisan-1 Mayıs 2024 tarihlerinde Abu Dabi’de yapıldı. İran Yol ve Şehircilik Bakanı Mehrdad Bazrpash ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Ekonomi Bakanı Abdullah bin Touq al-Marri’nin eş başkanlığında düzenlenen toplantıda iki mutabakat zaptı imzalandı.
İranlı kaynaklarda, komisyonun on yıl aradan sonra toplanmasının 13. Hükümetin komşu ülkelerle ticaretin büyütülmesi ve geliştirilmesine yönelik politikalarının bir sonucu olduğuna dikkat çekildi.
Toplantıda İran’ın, Çin’den sonra en büyük ikinci ticaret ortağı olan BAE’nin stratejik öneme sahip olduğunu dile getiren ve İran ile BAE’nin Uluslararası Kuzey-Güney Transit Koridoru’ndaki (INSTC) konumuna dikkat çeken Bazarpash, kuzey ve güney pazarlarına erişimin, iki ülkenin iş birliği için bir fırsat yaratabileceğini ifade etti. Abdullah bin Touq Al Marri ise, toplantının önemine dikkat çekerek iki ülkenin ticaret hacminin 27 milyar dolara ulaştığını ve BAE’de birçok İran’lı şirketin kurulduğunu bildirdi.
Toplantıda varılan en önemli mutabakatlardan biri, iki ülke arasında müzakerelerin hızlandırılması ve çeşitli ekonomik alanlarda teati edilen iş birliği belgelerinin nihai hale getirilmesi konusuydu. Sahada üretim ve ticari iş birliği, veri tabanı, bilgi teknolojileri, yapay zekâ gibi yüksek teknolojilerin üretiminin kolaylaştırılması amacıyla İran Güvenlik Bakanlığı ve BAE Dış Ticaret Bakanlığı sorumluluğunda, diğer kurumların da katılımı ile ekonomik ve ticari bir komitenin kurulması bu toplantıda konuşulan diğer konular arasında yer aldı. Toplantıda sanayi ve gaz iş birliği alanında ortak bir çalışma ekibinin kurulması da gündeme geldi.
BAE Finans kuruluşlarının ve önde gelen bankalarının İran Serbest Bölgeleri Uluslararası Borsası’na yatırım yapması ve borsada hissedar olması bu toplantının bir diğer gündemini oluşturdu. Ayrıca ticaret alanında, her iki taraftan da birer milyar dolarlık başlangıç yatırımı belirlenerek ortak yatırım fonunun oluşturulması, iki ülke merkez bankalarının gözetiminde ortak bankacılık çalışma grubunun kurulması ve teşvik edilmesi toplantının önemli gündem maddelerinden biriydi.
Bir diğer önemli gündemde ise; ithal ve transit malların geçişinde uzun idari süreçlerin azaltılması, ihracat ve transit süreçlerinin planlanması ve kolaylaştırılması amacıyla ortak lojistik komitesinin kurulması ve BAE yatırımcılarına gerekli garantilerin sağlanması görüşüldü. Toplantıda İran tarafı; bölgedeki demiryolu dostu her türlü kargoyu İran’ın güney limanlarına taşımaya hazır olduklarını duyurdu.
Başta sevkiyat ve gümrük belgeleri olmak üzere giriş ve çıkış noktalarındaki formaliteleri ve durgunluğu azaltmak amacıyla dijital veri alışverişinin oluşturulması ve geliştirilmesinin yanı sıra, düzenlenen uluslararası fuarlarda İran özel sektörünün stant bulundurması ve ev sahipliği yapması yapılan görüşmelerin gündem maddelerinden biri oldu.
Yerli ve uluslararası inşaat projelerinin ikili veya çok taraflı olarak uygulanması için iki ülkenin büyük mühendislik şirketleri arasında ortak yönetici konsorsiyumlarının oluşturulması da toplantının gündemleri arasındaydı. İnşaat başta olmak üzere mühendislik alanları, çeşitli ulaşım ve transit alanları, demiryolu hatlarının inşası, kuru limanların kurulması, havalimanlarının inşası ve geliştirilmesi (Mehrabad, Tahran, İsfahan ve Meşhed havaalanı inşaatı), turizm endüstrisi, petrol, gaz, maden ve yenilenebilir enerji endüstrilerinde iş birliği, İran endüstrilerinin modernizasyonu, elektrik santralleri ve güneş parklarının oluşturulması, tesislerin inşası ve üretimi de toplantının dikkat çeken bir diğer gündem maddeleri oldu.
Son dönemde, bölgede hızlanan diplomatik hareketliliğe baktığımızda; 2023 yılı başından itibaren Körfez Arap ülkeleri ile İran arasındaki siyasi ve diplomatik yakınlaşmanın ekonomik alana da yansıdığını görüyoruz. 1 Mart 2024’te yapılan İran ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) 3. Karma Ekonomik Komite toplantısında konuşan BAE Ekonomi Abdullah bin Touq Al Marri, “Bugünkü toplantının yapılması, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin geliştiğini ve genişlediğini gösteriyor. BAE, Çin'den sonra İran'la en fazla ticari ilişkiye sahip olan ülke. İki ülkenin ticari değeri 27 milyar dolara ulaştı ve BAE'de çok sayıda İran şirketi kuruluyor." sözleriyle bahsettiğimiz ekonomik yakınlaşmaya işaret ediyordu.
2023 Mart ayından itibaren Çin arabuluculuğunda, Ortadoğu’da ve özel olarak Körfez’de İran ile yaşanmakta olan bölgesel yakınlaşma ve iş birliği, bölgede İran-Arap düşmanlığını besleyerek ve canlı tutarak kendisine alan açmak isteyen ABD-İsrail stratejilerini boşa düşürecektir.
Hamas-İsrail savaşından itibaren, işlediği soykırım sebebiyle dünyadan izole olan İsrail, güvenliğini sağlamak için Körfez ülkeleri ile siyasi ve askeri iş birliğini devam ettirmeye can atmaktadır. Bunun yolu da işaret ettiğimiz gibi Arap-İran düşmanlığını körüklemekten geçmektedir. İş birliği arayışları devam ederken bölge ülkelerinin bu tuzağa düşmemeleri gerekir.
*Araştırmacı-Tahran
Kaynaklar:
https://www.mehrnews.com/news/6095103/افزایش-تجارت-ایران-و-امارات-به-۳۰-میلیارد-دلار-فیلم
https://bazrpash.ir/rah/6237-همکاری-ویژه-در-توسعه-تجارت-بین-دو.html
https://www.tehrantimes.com/news/497928/Iran-UAE-ink-comprehensive-economic-co-op-MOU
