Türkiye’nin son zamanlarda giderek hızlanan deniz yataklarındaki enerji arayışı ve donanmasını dünyanın en gelişmiş teknolojilerle donatması dikkat çekiyor. Şimdi bunlara bir yenisini daha eklendi. Karadeniz ve Akdeniz'de derin deniz sondaj faaliyetlerine odaklanan TPAO; Fatih, Kanuni ve Yavuz olmak üzere 6'ncı nesil sondaj gemilerinden oluşan filosuna dördüncü ünitesini ekliyor. Sondaj gemisi, yeni petrol ve gaz kuyularının denizde keşif amaçlı sondajında veya bilimsel sondaj amaçlarıyla kullanılmak üzere tasarlanmış bir ticari gemidir. Son yıllarda gemiler, en yeni ve en gelişmiş dinamik konumlandırma sistemleriyle donatılmış, derin su ve ultra derin su uygulamalarında kullanılmaktadır. Bu anlamda, Türkiye’nin envanterine yeni kattığı Abdülhamid sondaj gemisi dünyada son teknolojiyi temsil ediyor.
Türkiye Petrollerinin diğer üç sondaj gemisine- Fatih, Kanuni ve Yavuz- katılacak. TPAO'nun filosundaki üç sondaj gemisinin 6. nesil olması nedeniyle Cobalt'ın daha modern bir sondaj makinesi olduğunu belirtmekte fayda var.
Türkiye’nin son olarak bünyesine kattığı sondaj gemisi, dünyada diğerlerinden farklı olarak yedinci nesil olarak adlandırılan en modern, en son teknolojiyle donatıldı.
2018 verilerine göre dünyada 129 sondaj gemisi bulunuyor. Ve bu gemilerin 115 adeti 2006 yılından sonra üretilmiş durumda. Yani bir bakıma bu gemilerin neredeyse tamamı modern diyebiliriz. Ancak sondaj gemilerinin ayırt edilmesi üretim tarihiyle değil, nesil farklığıyla alakalıdır. TPAO’nun şu anda 3 tane 6. Nesil ve 1 tane 7. nesil sondaj gemisi bulunmaktadır. Peki Dünya üzerindeki diğer şirketlerin filoları nasıl? Onlara kıyasla bizim filomuz yeterli mi?
Öncelikle bu kıyaslamadan önce nesil farklılığının anlaşılması gerekiyor. Genel olarak son nesil sondaj gemisi demek daha derinde daha stabil bir şekilde sondaj yapabilmek demek.
Nesil farklılıkları ise şu şekilde:
- Nesil: 1961-1970
- Nesil: 1971-1979
- Nesil: 1980-1985
- Nesil: 1986-1997
- Nesil: 1998-2005
- Nesil: 2006-2010 (Maksimum su derinliği 10.000 ft)
- Nesil: 2010’da beri inşa ediliyor (Maksimum derinlik 12.000 ft)
8.nesil sondaj gemisi bu listede yok, çünkü daha ilk örneği çok yakın bir tarihte Sembcorp Marine tarafından bitirildi ve Transocean şirketine gönderildi.
Bu aşamada dünyadaki büyük bazı şirketlerin filolarını incelediğimiz zaman Türkiye’nin durumunu daha iyi anlayabiliriz;
Transocean Şirketi: Dünyanın en büyük 5.sondaj şirketi olan Transoceanın yıllık geliri 7 milyar dolar civarında. Transocean şirketinin 27 derin-deniz sondaj gemisi ve 10 tane zorlu çevreler için sondaj gemisi bulunuyor. Derin-deniz gemileri 12.000 ft’e kadar su derinliğine sahip ve maksimum delme derinlikleri 40.000 ft’e varabiliyor.
Noble Corporation Şirketi: Dünyanın en büyük 9. Sondaj şirketi olan Noble Corporation’in yıllık geliri 1,2 milyar dolar. Noble Corporation şirketinin 12 derin-deniz sondaj gemisi bulunmakta olup bunların 9 tanesi 7.nesil sondaj gemisidir.
Seadrill Şirketi: Dünyanın en büyük 10. sondaj şirketi olan Seadrill’in yıllık geliri 1 milyar dolar düzeyinde. Seadrill şirketinin 9 sondaj gemisinin 8 tanesi 7.nesil sondaj gemisidir.
Dünyadaki diğer rakiplerine bakıldığında TPAO’nun teknolojik gelişmişlikte hiç de fena bir yerde olmadığını görebiliriz. Ancak filo sayısı bakımından şimdilik geride. Buna rağmen ekonomik skalada 2020 yılında 1,5 milyar TL’lik net karı mevcut.
Geliştirilebilir yanlarının olduğu Türkiye’nin enerji donanmasını, henüz eleştirmek için çok erken. Uzun yıllardır var olan ve üretime geçen firmalara, her geçen gün biraz daha yaklaşıyor.
Bununla birlikte öncelikle sondaj gemilerinin ardından bahsedilebilecek “Yarı dalgıç Platform” hakkında bir şeyler söylemek gerekebilir.
Yarı Dalgıç Platform, açık deniz sondaj kuleleri, güvenlik gemileri, petrol üretim platformları ve ağır kaldırma vinçleri dahil olmak üzere açık deniz rollerinde kullanılan özel bir deniz aracıdır. Sondaj gemilerinden daha iyi gemi stabilitesine ve deniz tutuşuna sahiptirler. Bir yarı-dalgıç, kaldırma gücünün çoğunu okyanus yüzeyinin altında bulunan balastlı, su geçirmez dubalardan ve dalga hareketinden alır. Yapısal sütunlar, dubaları ve işletim güvertesini birbirine bağlar.
Yarı dalgıç kuleler, açık deniz petrol ve gaz sondajı için kararlı platformlar oluşturur. Bir römorkör tarafından çekilip demirlenebilirler veya dinamik konumlandırma ile kendi azimut iticileri tarafından hareket ettirilip yerinde tutulabilirler. bununla birlikte daha küçük ancak “rov” denilen, insanların denizlerin altında elleri kolları gözleri gibi her türlü görevi görebilen ve bunun yanında gemileri tarayabilen, hasar tespit edebilen, yeryüzü haritası, kablo kesme döşeme boru hatları ile ilgili işlemleri gerçekleştirebilen denizaltı araçları da vardır. Bu bahsedilen “rov” araçlarında Türkiye, son dönemlerinde yerli alternatiflerini üreterek artık ithal eden değil, ihraç eden bir güç haline geldi. Bu süreçte sondaj gemileri yanında yarı dalgıç platformlar ve “rov” ile Türkiye daha güçlü bir donanma haline gelecektir.
Sondaj gemisi; kasa ve boru tesisatı montajı, deniz altı ağaç kurulumları ve kuyu kapatma gibi kuyu bakım veya tamamlama işlerini yürütmek için bir platform olarak kullanılabilir. “Abdülhamid Han”, önceki adıyla “Cobalt Explorer”, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'nın sahibi ve işletmecisi olduğu ultra Derinsu sondaj gemisidir. Üretimi ve geliştirilmesi bir o kadar zor olan bu gemiler, uzun uğraşlar sonucu Türkiye envanterine katıldı. [1] Türkiye’nin dördüncü açık deniz sondaj gemisi Güney Kore'den gelerek çalışmalara yakında başlayacak.
Bu devasa gemi 3.600 metre derinlikte hareket edebiliyor ve 104 metre yüksekliğe sahip. Türkiye'nin Doğu Akdeniz ve Karadeniz'de enerji araştırması yapan; Fatih, Kanuni ve Yavuz gemilerine Kobalt Explorer (Abdülhamid Han) katılacak. Önceki gemilerden farklı şekilde bu gemi son teknolojileri taşıyan bir amiral gemisi ve 7. Nesil bir araştırma gemisi olarak şu anda dünyada bu şekilde çok fazla gemi yok. [2]
Gemi, 12 bin 200 metreye kadar sondaj yapabiliyor. Gemide 200 kişilik mürettebatın kalacağı oda bulunuyor. 9 katlı gemide, 1 de helikopter pisti var. [3] Geminin içinde yemekhane, dinlenme alanı (TV ve sosyal faaliyet alanı), spor salonu, mescit, sinema salonu da bulunuyor. Uzun süre denizde kalması gereken bu gemiler mürettebatı için tüm sosyal ortamları rahatlıkla sağlayabiliyor.
TPAO, yakın zamanda Karadeniz'de doğal gaz bulmak için sondaj filosunu görevlendirdi. Geçen yıl Fatih sondaj gemisi Sakarya sahasında 135 milyar metreküp gaz rezervi keşfetti ve 2020 yılında yakınlarda 400 milyar metreküp doğalgaz sahası keşfine ekledi.
Türkiye bu kaynakları 2023 yılına kadar çevrimiçi hale getirmek için çalışıyor; arzın enerji ekonomisini yeniden şekillendirmesi ve ithal gaza olan bağımlılığını azaltması bekleniyor. Bu süreç araştırmalara son dönemlerde başlayan bir ülke için son derece hızlı ve verimli bir şekilde ilerlemekte Türkiye her geçen gün donanmasını dünya en büyük firmalarına yakınlaştırmakta ve aramaları ile etrafındaki denizlerde saklanan enerji kaynaklarını keşfetmekte.[4]
Abdülhamid Han'ın dünyadaki sözde yedinci nesil sondaj gemilerinden birisi olduğu biliniyor. Bu ayarda sadece 5 geminin olduğu da biliniyor. Son olarak şunu söylemekte fayda var ki, bu şekilde gemiler Türkiye’nin bu alanda en iyiler arasına katılması için gerekli olan gemilerdir ve bu alanda kaybedilen zaman süratle telafi ediliyor.
Kaynakça
[1] (Https://tr.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamid_Han_(sondaj_gemisi)
[2](https://www.al-monitor.com/originals/2022/03/fourth-offshore-drilling-ship-turkey-en-route-south-korea#ixzz7Z2eTwTAx)
[3](https://www.ntv.com.tr/galeri/ekonomi/yeni-sondaj-gemisi-abdulhamid-hanin-gorev-tarihi-belli-oldu-ici-ilk-kez-goruntulendi,VHB-9oZj0ka2iYhwc3a_4g/qJUAywouI0a5P1PS2MmaXw)
[4](https://www.offshore-mag.com/rigs-vessels/article/14235387/cobalt-explorer-drillship-on-its-way-to-turkey)
