Türkiye’deki özel okulların tarihi, Osmanlı Dönemi’nde 1839’daki Tanzimat Fermanı ile başlar. Osmanlı Devleti topraklarında üç çeşit özel okul mevcuttur:
1-Müslüman halk tarafından kurulan çok az sayıda özel okul
2-Yabancılar tarafından kurulan misyoner okulları
3-Azınlık okulları
1894 tarihinde Osmanlı Devleti toprakları üzerinde yabancılara ait 413, gayrimüslimlere ait 4.547 okul bulunmaktadır. Ancak, bu okulların sadece 498’inin ruhsatlı, kalan 4.049’unun ise ruhsatsız olduğu acı bir gerçektir. 1909 yılında yabancı okulları kontrol altına almak ve denetlemek için çıkartılmak istenen Maarif-i Umumiye Kanunu daha çıkmadan yabancı elçiliklerin baskısı nedeniyle ertelenmiştir. 1911 yılında ise Osmanlı topraklarında yaklaşık olarak yabancılara ait 1.500 okul, Rumlara ait 1.500 ve Ermenilere ait 2.500 okul bulunmaktadır.
Bugün ise Türkiye’de sınavla öğrenci alan 11 yabancı okul ile azınlıklara ait öğrenci sayısı çok az olan 44 okul kalmıştır. Bu okulların, tüm eğitim öğretim faaliyetleri devletin denetim ve gözetimi altında olduğu için şu anda ülke için bir problem teşkil etmemektedir.
1984 yılında çıkan yasa ile özel okullara vergi muafiyeti getirilmiş, ayrıca devlet yöneticileri tarafından özel okulların önemi vurgulanarak özel okul yatırımcıları teşvik edilmiştir. Türkiye’de özel okulculuğun altın çağı 1985 ile 1992 yılları arasındadır. Bu dönemde ülkemizdeki özel okul sayısı 272’den 664’e çıkmış ve bu sayı 2012 yılında 1.816’ya ulaşmıştır. 2014 yılında çıkarılan yasa ile dershaneler kapatılarak büyük bir kısmı özel okula dönüştürülmüştür. Aynı yasa ile özel okullara giden öğrencilerin bir kısmına eğitim desteği verilmeye başlanmıştır. Özel okulların lehine olan bu destek 2019 yılında kaldırılmıştır. 2016 yılında darbe girişiminde bulunan yapı ile irtibatlı olduğu tespit edilen 1.000 civarındaki özel okul kapatılmıştır.
Ülkemizde uzun yıllardan beri hazırlanan kalkınma planlarında özel öğretime giden öğrenci oranları %15 olarak hedeflenmektedir. Şu anda ise dershanelerin bir kısmının da özel okullara dönüşmesinin etkisiyle oran %8’e yükselmiştir. Gelişmiş bazı ülkelerde bu oran ise; Almanya 6, ABD 9, Çin 9, Avusturya 11, Danimarka 15, Fransa 17, Portekiz 18, İsrail 23, İngiltere 32, İspanya 34, Belçika 66, Hollanda 70’dir.
2022 ve 2023 yıllarında ise; MEB özel okullar öğrenci artış ücretlerine müdahalede bulunmuştur. Enflasyonun yüksek olduğu bu dönemde, asgari ücrete ve devlet memurlarına önemli ölçüde zam yapılmıştır. Özel okul ücretleri 2022’de %35, 2023’te %65 oranında artırılması zorunlu tutulmuştur. Bu durum özel okulları ekonomik anlamda zora sokmuş ve 3 yılda özel okul sayısının artmamasına sebep olmuştur.
Özel okullar önemli ölçüde istihdam sağlayan kurumlardır. Şu anda özel okullarda yaklaşık 1.5 milyon öğrenci öğrenim görürken yaklaşık 150.000 öğretmen istihdam etmektedirler. Yani özel okullarda 10 öğrenci için 1 öğretmen istihdam edilmektedir. Oysa bu oran resmi okullarda 18 öğrenciye 1 öğretmen şeklindedir.
Dünyanın gelişmiş ülkelerinde özel okulların birçok alanda serbestlikleri vardır. Türkiye’deki özel okullar ise her işine devletin karıştığı sadece finansmanı veli tarafından karşılanan yarı resmi okul gibidir. Bu durum özel okulların resmi okullara ve birbirlerine benzemelerine sebep olmaktadır.
Özel Okul Sektörünün Gelişmesi için Yapılması Gerekenler
1.Özel okula giden her öğrenci için devlet desteği olmalı. Bu miktar en az bir öğrencinin devlete maliyeti kadar verilmeli. Çünkü eğitim devletin zorunlu tuttuğu ve yapması gereken bir görevdir. Özel okullar olmasa öğrencilerin tamamı resmi okullara gidecek ve devlet o öğrenciler için masraf yapmak zorunda kalacak. Fakat bu teşvikler istismar edilmemesi için bizzat özel okula çocuğunu gönderen veliye verilmelidir.
2.Özel okul ücretlerinden %10 KDV alınmaktadır. Bu kesinlikle kaldırılmalıdır. Şu anda devlet bir bakıma özel okula çocuğunu gönderen veliyi okula verdiğiniz paranın %10‘unu da bana vereceksiniz diyerek cezalandırmaktadır.
3.Özel okullar başta şehit ve gazi çocukları olmak üzere öğrenci sayılarının %3’ünü ücretsiz okutmak zorundadırlar. Hiçbir sektörde olmayan ürettiğiniz mal veya hizmetin %3’ünü bedava sunacaksınız uygulaması kaldırılmalıdır. Bunun yerine Bakanlık şehit ve gazi çocuklarını istedikleri okullarda okutmalıdır.
4.Bakanlık özel okullara serbest program uygulama ayrıcalığı getirmelidir. Farklı okulların uygulayıp başarılı olduğu program, yöntem ve uygulamalar Bakanlık tarafından da alınıp diğer okullarda uygulanabilir.
5.Özel okullar geçmiş olumsuz tecrübelerden de ders alınarak Milli Güvenlik açısından sıkı denetlenmelidirler.
*Emekli Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürü
Özel Okul İşletmecisi
