EURONEWS
Çin'in Doğu Türkistanlı Müslümanları zorla götürüp çeşitli işkencelere maruz bıraktığı toplama kamplarına Kırgız ve Kazak azınlığı da götürmeye başladığı bildirildi.
Kırgizistan vatandaşı 33 yaşındaki Asila Alimkulova'nın eşi aylardır Doğu Türkistan'daki toplama kamplarından birinde tutuluyor.
Madencilik sektöründe yöneticilik yapan Asila'nın eşi Şirbek Devlethan, Doğu Türkistan'da doğan bir Müslüman Uygur Türkü.
Asila'nın söylediklerine göre, Devlethan, görev yaptığı şirketin Doğu Türkistan'daki işlerinde çıkan bir sorundan dolayı buraya gittikten sonra kendisiyle irtibat kurarak herhangi bir sıkıntısının olmadığını söyledi. Ancak geçen yıl ekim ayından bu yana bağlantıyı tamamen kaybettiler. Alimkulova, eşinin çalıştığı şirketten bir yöneticinin kendisini arayıp Şirbek'in bir 'eğitim merkezine' gönderildiğini söylemesinden sonra ancak eşinin başına gelenlerden haberdar olmuş.
"Beyim ne eğitimi alıyor?" diye soran Asila'nın bu çıkışına şirket yöneticisinin verdiği yanıtsa genç kadını daha da kahretmiş. Zira şirket, Şirbek'i geri getirmek için girişimde bulunsa da bu konuda hiçbir garanti olmadığını iletmiş.
Dünyaya 'mesleki eğitim kampı' olarak lanse edilen bu kamplar aslında Çin yönetiminin Doğu Türkistan'ın değişik yerlerinde inşa ettiği, etrafı yüksek duvarlarla ve dikenli tellerle çevrili, Uygur Türklerini tuttuğu yüksek güvenlikli toplama kampları.
Birleşmiş Milletler'e göre, toplama kamplarında 1 milyon civarında Uygur Türkü bulunuyor.
Siyaset analistlerinin asimilasyon merkezi olarak da tanımladığı kamplarda ABD Dışişleri Bakanlığı'na göre, 800 bin ile 2 milyon arasında Uygur Türkü alıkonuluyor.
Şirbek Devlethan'ın gözden kaybolması, Çin kuşatmasının ne kadar geniş yelpazeye yayıldığını ve Orta Asya ülkesi Kırgızistan ile bağı bulunanları da kapsadığını gözler önüne seriyor. Benzeri haberler komşu Kazakistan ve Pakistan'daki aileleri de perişan etmiş durumda.
Çift, 2005 yılında Şirbek'in Kırgızistan'a yerleşip tercüman olarak çalışmaya başlamasının ardından tanışıp evlenmiş. Eşi daha sonra Kırgızistan'ın güneyinde faaliyet gösteren Çinli bir kömür şirketinin tepe yöneticisi olmuş.
Komünist Parti'nin ateşli savunucularından Chen Quanguo'nun iki yıl önceki seçimlerde Çin'in 'Sincan' olarak adlandırdığı Doğu Türkistan bölgesinin yöneticiliğine seçilmesinin ardından Şirbek Devlethan, merkeze çağrılmış.
Şirbek, "Beni çağırıyorlar, bir süreliğine oraya gitmem gerekiyor" diyerek Kırgızistan'dan ayrıldı ancak Çin'de bulunduğu süre içerisinde düzenli olarak irtibat kurmayı sürdürdü. Bir yıl öncesine kadar çift sürekli telefonda görüşmeye devam etti.
Asila, "Oğlumuz 12 yaşında. Okula gittiğinde insanlar, baban nerede, neden ortadan kayboldu? gibi sorular soruyor" diyor.
Çin, zengin yeraltı kaynaklarına sahip Doğu Türkistan'ı köprü olarak görüyor
Çinli siyasetçiler, zengin yeraltı kaynaklarına sahip Doğu Türkistan'ı Çin'in kuzeyi ile henüz gelişmemiş Orta Asya ülkeleri arasında bir köprü gibi görüyor.
Pekin ayrıca, 1949'dan bu yana hakimiyeti altında tuttuğu Doğu Türkistan'ı trilyon dolarlık yatırım yaptığı 'Kuşak ve Yol' girişimi ya da İpek Yolu projesinin önemli merkezlerinden biri olarak görüyor.
Öte yandan anavatanı Doğu Türkistan olan Uygurların komşu Kırgızistan ve Kazakistan'daki aileleri ve sevdiklerinden zorla ayrı tutulmaları, Çin baskısının ne denli büyük olduğuna dair önemli bilgiler de veriyor.
Diğer yandan Doğu Türkistan'da yaşayan bir buçuk milyon etnik Kazak Türkünün de içinde bulunduğu durum, Kazakistan'ın en önemli siyasi meselelerinden biri haline gelmiş durumda.
Kırgızistan'da ise 'Çin Kırgızları' olarak adlandırılan Kırgız azınlığın durumu, bir Kırgız milletvekilinin kardeşinin geçtiğimiz günlerde Çinli otoritelerce gözaltına alınmasının ardından gündeme geldi.
Ayrıca, aile üyelerinden herhangi biri Doğu Türkistan'da ortadan kaybolan kişilerin yürüttüğü faaliyetler de farkındalık yaratmaya başladı.
Çin'deki Kırgız Halkını Koruma Komitesi'nin 30 yaşındaki üyesi Seyitbek Isa Uulu, AFP'ye yaptığı açıklamada, ailesinden 6 kişinin gözaltında tutulduğunu söyledi.
İsa, "Akrabalarım normal sıradan insanlar. Kimisi küçük esnaf kimisi çoban. Bu neden başlarına geliyor inanamıyorum." sözleriyle akrabalarının aşırılığa bulaşmış olma iddiasını yalanlıyor.
Aynı dili konuşan ve ortak göçebe mirasını ve kültürünü paylaşan Kırgız ve Kazaklar da Chen'in atamasından sonra, Uygurların uzun yıllardır yaşadığı sorunlarla karşılaşmaya başladı.
Komünist Parti'nin bölgedeki temsilcisi Chen Quanguo, Doğu Türkistan'da inşa edilen ve gün geçtikçe uluslararası kamuoyu tarafından tepkiyle karşılaşan toplama kamplarının baş mimarı olarak biliniyor.
Sonradan Kırgızistan vatandaşlığı alan Adil Zhunus Uulu, 2015 seçimlerde parlamentoya giren ilk 'Çin doğumlu' etnik Kırgız.
Kırgız milletvekilinin asistanı, Adil Zhunus Uulu'nun Çin vatandaşı kardeşi Askar Yunus'un Doğu Türkistan'daki Komünist Parti üyeleri tarafından gözaltına alındığını ve Yunus'un halen gözaltında tutulan tarihçilerden biri olduğunu dile getirdi.
