Avrasya’da Geleceği Görememek: İtalya’nın Kuşak ve Yol Projesinden Çıkma Hamlesinin Düşündürdükleri

*Bu yazı 18/05/2023 yılında yayınlanmıştır.

Doç. Dr. Güray ALPAR / SDE Başkanı

46 yaşında, tecrübesiz bir lider olarak, geçtiğimiz yıl ekim ayında İtalya Başbakanı olan Giorgia Meloni’nin söylemleri, eğer doğruysa, insanı şaşırtmaya devam ediyor. Oysa 2000 yıl önce yaşamış Romalı Filozof Cicero (MÖ 106 - MÖ 43), Roma’nın neden battığını soranlara, “Çok konuşuyorlardı ama bilgisizdiler” demişti (Lucas, 1953: 205). Cicero, sanki bugünleri tahmin ederek, “Geçmişi bilmemek sürekli çocuk kalmak gibidir” de demişti (Modzelewski, 2010).

Meloni, bu ayın başlarında, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Kewin McCarthy ile bir toplantı gerçekleştirdi (Decode39, Geopolitical Insights From Italy, 04 May 2023). Zaten McCarthy bu toplantı için İtalya’ya gitmişti ve özellikle 2024 yılında Çin ile yenilenecek olan ve yeni “İpek Yolu” olarak nitelendirilen “Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin, yenilenmemesi üzerine İtalya’yı ikna etmeyi hedefliyordu.

McCarthy amacına ulaşmış olacak ki Meloni’nin, sanki İtalyan halkı bir başarı kazanmış gibi, nihai bir karar almamış olmalarına rağmen, hükümetin Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’ndeki rolünden ayrılmayı desteklediği konusunda ABD’ne güvence verdiği yönündeki ifadeleri, basında yer aldı. ABD zaten bir süredir bu projeden çekilmesi için İtalya üzerine baskı yapıyordu ve Meloni’nin bu açıklamasının anlamı projeden uzaklaşmak anlamına geliyordu.

Oysa, dünya tarihinde ve Avrasya’da bugünkü anlamda ilk küreselleşme faaliyeti ve işbirliği, günümüzden 2000 yıl kadar önce Meloni’nin ülkesinde, Roma-Pers-Çin bağlantısının sağlanmasıyla başlamıştı (Alpar, 2014: 77).

O dönemde neredeyse bütün yollar Roma’ya çıkıyordu. Roma’yı imparatorluk yapan ve çağdaşlarından öne çıkaran da bu yol şebekesiydi ve hem ekonomik hem de stratejik anlamda devletin gelişimine büyük katkı sağlıyordu. Bu dönemde yapılan ve birçoğu günümüze kadar da ayakta kalabilen, 120 bin kilometreye ulaşan mühendislik harikası bu yol şebekesi, İngiltere’den İran’a kadar geniş bir alana ulaşıyordu ve Roma’nın gücünü temsil ediyordu. Bunun başaran da 2000 yıl öncesinde vizyoner bir bakış açısına sahip Romalı liderlerdi.

2000 yıl öncesi bağlantının diğer bir ortağı olan İran ayağının da günümüzdeki İtalya’dan farklı olduğu söylenemez. Yaklaşık 100 yıldır kesilen ve Asya’da birçok ülkeyi zenginleştirecek olan Zengezur Koridoru’nun yeniden açılmasının gündeme gelmesinden beri, İranlı yetkililerin çeşitli platformlardaki açıklamaları da iletişimin tekrar sağlanmasına karşı gözüküyor. Çünkü, 2000 yıl sonra hala Asya bölgesinde, ülkelerin birbiri ile ticaretini ve gelişmesini bir tehdit olarak gören liderler mevcut. Yollar ve buna bağlı olarak ekonomik işbirliği nedense sadece Afrika ve Asya kıtasında bir tehdit olarak görülüyor.

Oysa “İpek Yolu” faal durumdayken, bu yolun geçtiği bütün coğrafya dünyanın en zengin ve refah bölgesiydi. Bu zenginlikten İtalya başta olmak üzere Avrupa devletleri ile İran başta olmak üzere birçok Asya insanı istifade ediyordu. Çok eleştirilen Moğollar döneminde bile, bu yol üzerinde öyle bir güven algısı oluşturulmuştu ki İran’dan Çin’e kadar, herhangi birisinin başında bir altın tepsi olduğu halde çekinmeden gidebildiği söyleniyordu (Ponting, 2011).

Yolun önemini kaybettiren ve bundan istifade edenler ise İspanyollar, Portekizliler, Hollandalılar ve İngilizlerdi. Bunların engellemeleri ve neden engelledikleri bir derece anlaşılabilir. Hatta günümüzde bu yolu, AB’nin güçlendiğinde kendisinden kopacağını düşünen ve bu nedenle Rusya ve Çin ile arasında enerji hatlarını ve ticaret yollarını kontrol etmek isteyen ve bu doğrultuda stratejik hamleler gerçekleştiren, ABD’nin tutumu da anlaşılabilir. Ancak, bölge içinde yer alan İtalya ve İran gibi ülkelerin ve bu ülke liderlerinin, kendi insanlarının refahını engelleyen tutumunu, Avrasya coğrafyasında anlamak ve anlatmak gerçekten zor oluyor. Bugün hala, özellikle Asya kıtasındaki, yol şebekesi istenilen noktanın çok gerisinde ve Cicero’nun da açıkça belirttiği “tarihi bilmemenin ve değişen dünyayı anlamlandıramamanın liderleri çocuk bıraktığı sözü” gerçekliğini korumaya devam ediyor.

Kaynakça:

-Modzelewski, Korol. (2010). Barbarların Avrupa’sı, Çev. Nedim Demirtaş, İş Bankası Yayınları: İstanbul.

-Decode39, Geopolitical Insights From Italy, 04 May 2023, The Transatlantic entente: Speaker McCarthy’s trip to Rome.

-Lucas, S. Henry. (1953). A Short History of Civilization, MCGraw-Hill Book Company: New York.

-Alpar, Güray. (2014). Stratejik Dünya Tarihi, Palet Yayınları: Konya.

-Clive Ponting, Clive. (2011). Dünya Tarihi, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Alfa Yayınları, 1.Basım: İstanbul.