Bakan Fidan, TV100 canlı yayınında gündeme ilişkin soruları yanıtladı.
Bakan Fidan konuşmasında, Türkiye-AB ve ABD ilişkileri ile yeni küresel düzenin nasıl şekilleneceğine dair değerlendirmesinde şu ifadelere yer verdi:
“Avrupalı aktörler için geri dönülemez bir noktaya girildiğini görüyoruz”
Financial Times'a verdiğim "Cin şişeden çıktı" söylemiyle kastettiğim şuydu: ABD'nin Avrupa ile ilişkilerde Ukrayna üzerinden gündeme getirdiği bazı argümanlar, söylemler ve hareketlerine bakınca Avrupalı aktörler için geri dönülemez bir noktaya girildiğini görüyoruz. Bu bizim özellikle bir senaryo olarak son birkaç yıldır belirli çevrelerde dillendirdiğimiz bir konuydu ama son 3 ayda bu ihtimalin çok hızlı şekilde hayata geçtiğini görüyoruz.
Avrupalılar şunu görüyorlar: Uzun zamandır kendi güvenliklerini ABD'ye bağlamışlar. Bu ABD'nin koruyucu çemberini kaldırın her şeyin bozulacağı görülüyor zaten. Avrupalılar ama bunu uzun yıllar kendilerinin yaptığını düşündüler. ABD şimdi bu koruyucu şemsiyeyi çekebileceğini söyleyince Trump'ın attığı bu adımlar Avrupalıları daha da panik hale getirdi. Rasyonel çıkarımı yaparak kendi güvenliklerini yüzde yüz ABD'ye bağlayamayacakları yönünde karar verdiler. Orta ve uzun vadede ABD'nin sağladığı kabiliyetleri kendilerinin geliştirip artık ABD'den güvenlik konusunda bir bağımlılığı azaltmaya yönelik durum başladı. Cin şişeden çıktı, derken bunu kastettim.
Türkiye-AB İlişkilerinde Son Durum
Türkiye-AB ilişkileri çok dinamik bir alan. Burada 2 tane kuvvetli ayrıma gidiyoruz. İlki Avrupa ülkeleriyle birebir ilişkilerimizin mükemmel olması önemli. Burada bir sıkıntımız yok. Avrupa'nın tamamıyla toplamda 200 milyar dolardan fazla ticaret hacmimiz var ve dünyanın olabilecek ne dengeli ticaret hacmi her iki taraf için de. Teknoloji aktarımı, sermaye hareketliliği var.
AB kurumlarıyla 2019'da belirli ölçüde duraksamaya uğrayan bazı ilişkilerin yeniden geliştirilmesi bir sorun şu anda. AB üyeliğiyle ilgili Cumhurbaşkanımız son olarak yaptığı konuşmalarında da iradesinin ne olduğunu vurguladı. Hala bizim için stratejik bir önceliktir. Bu bizim milli pozisyonumuz ama AB'nin konuyu aynı şekilde ele almadığını görüyoruz.
“Ülkemizin, milletimizin menfaatini gözeten maksimum stratejik kazanç neyse ona odaklanacağız”
Yeni değişen güvenlik sisteminde Türkiye-AB ilişkileri hangi perspektifte nasıl ilerleyecek? Bu konuya ilişkin iyi niyetli açılımların beklenebileceğini söyleyebilirim. Şu anda her şey çok fazla birtakım muhtemel senaryolar üzerinden götürülüyor. Bunu daha gerçekçi olaylar önümüze çıktıkça bir müzakere sürecine evireceğiz.
Çok şık ve usulüne uygun bir müzakere süreci olması lazım. Ülkemizin, milletimizin menfaatini gözeten maksimum stratejik kazanç neyse ona odaklanacağız. Bunu yaparken de kazan-kazan mantığıyla ortak menfaati nasıl üretebiliriz ona bakacağız.
Rusya-Ukrayna Ateşkes İlan Eder mi?
Şu anda 2 aşamalı bir tartışma alanı var. İlk olarak ateşkes nasıl olacak ve uzun dönemli bir barış anlaşması nasıl hayata geçecek? Cumhurbaşkanımız hem ilgili toplantılarda hem de kamuoyuna açık alanlarda ifade ettiler. Türkiye bu alanlarda şimdiye dek oynadığı rolü artırarak oynamaya hazır. Yeter ki insanlar ölmesin, barış olsun. Bir ateşkesin olması için tarafların da birçok konuda mutabık kalması lazım. Buna gözetleme mekanizmaları da dahil. Cumhurbaşkanımız tarafların ittifak ettiği düzenlemelerde Türkiye'nin yer alması konusunda bir sıkıntının olmadığını ısrarla ifade ettiler. Biz prensiple hareket etmenin hem zorluklarını hem faydalarını görüyoruz. Uzunca bir süre NATO içinde ateşkes olması gerektiğini söylüyorduk. Barış görüşmeleri de oluyordu bazen ama buraya Rusya çağrılmıyordu. Bunun yanlış olduğunu ifade ediyorduk. Dönem değişti bu sefer Rusya ile görüşmeler başladı. Ukrayna dışarıda tutuldu. Bu kez yine aynı şeyi söyledik. Ukrayna'nın da masada olması gerektiğini…
“Türkiye’nin böyle bir ateşkes olursa ev sahipliği yapmaktan tutun da diğer yapıcı katkılara kadar her bir faaliyetin içerisinde olacağını söyleyebilirim”
Gelinen noktada Trump'ın ortaya koyduğu 30 günlük ateşkes çağrısına Ukraynalılar Suudi Arabistan'daki Cidde toplantısında olumlu yanıt verdiler. Şimdi Ruslarla özel temsilci önceden giderek geniş bir görüşme yaptı ve arkasından da Trump'ın görüşmeleri. Sanıyorum ki bir ateşkese doğru gidiş olabilir. Umulan o ki bu ateşkesin getirdiği sükunetin tarafları daha kalıcı bir şekilde ateşkese ve uzun süreli de barışa yöneltici bir havanın oluşması. Tekrar savaşın olmaması… Ama bu varsayım çok güçlü bir varsayım olmayabilir. Sağlam müzakere temellerine oturtulması gerekiyor bu konunun.
Türkiye böyle bir ateşkes olursa ev sahipliği yapmaktan tutun da diğer yapıcı katkılara kadar her bir faaliyetin içerisinde olacağını söyleyebilirim.
Trump'ın İkinci Döneminde ABD ile İlişkiler Nasıl Olacak?
Bizim öteden beri sorun tanımlamalarımız çok net. Bunların başında ABD'nin YPG ile olan ilişkileri geliyor ve dolayısıyla PKK'nın o noktadan aldığı güç. Yeni dönemde birkaç şey paralel olarak işliyor. ABD'de yeni bir yönetim var ve diğer taraftan İmralı'dan yapılan bir çağrı var. İnşallah bu örgüt nezdinde çağrı bulur ve gereği yapılır.
Şu anda Suriye'de de işleyen bir süreç var. PKK tehdidinin ortadan kalktığı ve ABD'nin bunlarla ilişkisini kestiği bir noktada Türkiye'nin aslında bir numaralı sorun parametresiyle ilgili bir derdi kalmıyor.
“Biz olgun, geleneği olan bir devletiz. Stratejik sabır ve olgunluk içerisinde menfaat alanlarımızı ilerletirken diğer taraftan diplomatik faaliyetlerimizi yürütüyoruz”
ABD'nin PKK/YPG ile olan ilişkileri ve FETÖ'nün karargahına ev sahipliği yapması konularının bizim ilişkilerimizde yok sayılması, görmezlikten gelinmesi söz konusu değil. Bu belli sorunların parantez içerisine alınıp bununla uğraşırken diğer fayda alanlarının da ilerletilmesi önemli. Biz olgun, geleneği olan bir devletiz. Stratejik sabır ve olgunluk içerisinde menfaat alanlarımızı ilerletirken diğer taraftan diplomatik faaliyetlerimizi yürütüyoruz. Yeni dönemde Türkiye -ABD ilişkilerin daha yapıcı ve sistematik ilerletilmesi önemli.
Türkiye gibi kendi bölgesinde merkez ülke olma noktasına ulaşmış ülkelerle ABD'nin yeni yönetiminin geliştirmeye çalıştığı ilişkilerin artık ülke bazlı olmaya başladığını görüyoruz.
Bununla beraber şöyle bir realite var. ABD yeni dönemde kimsenin beklemediği bir dış güvenlik dosyasını aynı anda açtı. Kanada meselesi, gümrük savaşları… Gazze, Ukrayna'ya ilişkin ortaya konan söylemler… Bütün bunların içinde ben inanıyorum ki profesyonel bir yaklaşım ve iyi niyetle yapısal zemini oturtabileceğimizi düşünüyorum.
ABD Suriye'den Askerini Çekecek mi?
Amerikan askeri varlığının bizim için en büyük problemi YPG ile yaptığı iş birliği ve verdikleri destek. Bu sorun alanı ortadan kalktığı zaman diğer konu başka gözden geçirilmesi gereken bir husus. Bu destek devam edecek mi etmeyecek mi? Bizim meselemiz bu. Bu destek türü PKK/YPG'ye de sahte umutlar veriyor. Daha sahici daha pozitif hayatlar mümkün. Umarım bu konuda ABD'de doğru olanı yapacaktır.
Yeni Küresel Düzen Nasıl Şekillenecek?
Bloomberg'e verdiğim mülakatta ABD'nin Avrupa'dan desteğini çekmesinin ortaya koyduğu riskler olduğu gibi kimi fırsatlar da olabilir demiştim. Bunlardan birisi eğer bu durum iyi kullanılırsa ABD'ye olan bağlılığı azaltabilirler. Şu anda o mülakattan birkaç hafta sonra Londra toplantısı da dahil çok kapsamlı toplantıların yapılmaya başlandığını gördük.
Amerika'nın Avrupa'dan desteğini çekeceği açıklaması sonrasında son 3 haftada muazzam bir hareketlilik oldu. Buradaki hareketlilik Türkiye'nin de özellikle savunma sanayisinin güçlü olması açısından bizimle iş birliği son derece önemli.
Avrupa'da, Amerika güvenlik şemsiyesini çekerse Rusya'yla olan güç dengesi nasıl olacak sorusu soruluyor. Asya-Pasifik'te de Amerika'nın klasik müttefikleri ABD güvenlik şemsiyesini çekerse Çin'le olan güç dengemiz ne olacak, ortada mı kalacağız? endişesi var.
“Ya Avrupa ülkeleri Türkiye gibi güçlü ülkelerle bir araya gelip çekim alanımızı kendimiz oluşturacağız ya da başkasının çekim alanını yörüngesine oturan bir duruma gelecekler”
Bununla beraber şöyle bir senaryo da var: ABD- Rusya ve Çin'le menfaatleri tanımlama ve bunun üzerinden yollarına devam etme kararının da alınması durumu olabilir. Yani süper güçler arasında çatışmamak ve menfaatlerini tanımlama anlaşmasına gidilmesi gibi bir senaryo da olabilir. Bu durumda bir araya gelmek daha da önemli hale geliyor. Çok güçlü çekim alanlarının olduğu bir yerde ya Avrupa ülkeleri kendileri Türkiye gibi güçlü ülkelerle bir araya gelip çekim alanımızı kendimiz oluşturacağız ya da başkasının çekim alanını yörüngesine oturan bir duruma gelecekler.
Bu senaryolar o kadar dinamik ve o kadar değişiyor ki dolayısıyla bütün senaryolara hazır olacak şekilde yolumuza devam etmemiz gerekiyor”
