2019'a Genel Bakış

2019 yılı hem dünyada hem Türkiye’de uluslararası ilişkiler alanında çok önemli olaylara ve tartışmalara sahne oldu. Bunların neler olduğunu tarihe not düşmek adına birlikte hatırlayalım. 

ABD – Çin Gerilimi

ABD ve Çin arasında başlayan ticaret savaşları sadece iki ülkeyi etkilemekle kalmamış, söz konusu ülkelerin mevcut ticaret ortaklarını da endişeye sevk eden ve belirsizliği körükleyen bir süreç haline dönüşmüştür. 2019’un son günlerinde ABD ile Çin arasında bir anlaşmaya varıldığı haberi olumlu karşılansa da henüz nihai bir sonuca varılmadığı hissiyatı bizleri bu durumu 2020’de de yakından izlemeye mecbur bırakacaktır.

Brexit

İngiliz halkının Avrupa Birliği’nden ayrılma kararı verdiği referandumun üzerinden 2 yıldan fazla süre geçmiş olmasına rağmen ayrılık bir türlü başarılamadı. 2019 yılı İngiltere’de yoğun Brexit tartışmalarına sahne olmuş, Muhafazakar Parti lideri Therasa May istifa etmiş, göreve gelen Boris Johnson ise Aralık ayındaki seçimlerde tarihi bir zafer kazanarak İngiliz halkına Brexit’in 2020 Ocak sonunda muhakkak gerçekleşeceğini vaad etmiştir.

Kore Yarımadası ve Müzakereler

2019 yılında ABD, Güney Kore ve Kuzey Kore arasındaki diplomatik müzakereler zaman zaman yavaşlamış kimi zaman ise liderlerin twitter mesajları ile birlikte hız kazanmıştır. 2018 yılında da önemli görüşmeler gerçekleşmiş ancak bu toplantılar somut bir silahsızlanma mutabakatına dönüşememiştir. 

Çin

ABD ile ticaret savaşlarından kısa vadede olumsuz etkilendiği görülen Çin, yine de bu durumun kendisini yavaşlatamayacağını çeşitli platformlarda vurgulamıştır. İç tüketime odaklanan ve iç tüketimi teşvik etmeye çalışan 2019 yılının bitişini ilk yerli uçak gemisini donanmasına katarak kutlamıştır. Daha önce Ukrayna’dan aldığı Varyang isimli gemiyi modernize ederek Liaoning ismiyle donanmasına katan Çin’in bu ilk yerli uçak gemisi Şadong ismiyle deniz kuvvetlerinin bir parçası olmuştur. Elbette bu gelişme 2020 yılında bu geminin Çin’in tartışmalı Güney Çin Denizi’nde ne gibi manevralara yardımcı olacağı da dikkatle izlenmelidir. 

Hindistan

Güney Asya’nın 2019 yılında oldukça hareketli ve çatışmalı geçtiği ortadadır. Hindistan hükümetinin 5 Ağustos 2019’da aldığı Keşmir’in özerkliğini kaldırma kararı tüm dünyayı şaşırtmış ve birçok ülkeden tepki çekmiştir. Ardından Aralık ayı içinde Hindistan vatandaşlık yasası değiştirilmiş ve Müslüman karşıtı bir tablo ortaya çıkmıştır. Bu iki konunun birlikte ele alınması ile birlikte Hindistan’ın bölgeyi uzun yıllar etkileyebilecek kararlar almış olduğunu ve işlerin 2020’de çok de kolay olmayacağını öngörmek mümkündür.

Latin Amerika

Başta Venezuela olmak üzere birçok Latin Amerika ülkesi 2019’u zorluklarla geçirmiştir. ABD yaptırımlarıyla zor günler yaşayan Venezuela halkı ve hükümeti, kendini başkan ilan eden Juan Guaido’nun hareketiyle şaşkınlık yaşamıştır. AB ülkeleri başta olmak üzere çok sayıda ülke ise Guaido’nun başkanlığını tanıdığını açıklamış ve durumu daha da karmaşık hale getirmiştir. Ordunun da desteğiyle bu zorlu süreci atlatan Maduro hükümeti ise halkıyla birlikte ABD’nin Latin Amerika’daki baskılarına direnmeye çalışmaktadır. 

Bunun yanısıra Bolivya, Arjantin ve Şili gibi Latin Amerika ülkelerinden halk hareketleri ve siyasal olaylar gündemden düşmemiştir. Bolivya lideri Morales istifa etmek zorunda kalmış ve siyasi sığınma alarak gitmiştir. 

Afrika

Cezayir, Tunus, Libya başta olmak üzere Afrika bölgesinde de sık sık halk isyanları görülmüş, bazı liderler istifa ederek yerlerini yeni siyasal temsilcilere bırakmıştır. Libya hükümetinin Türkiye ile imzaladığı deniz yetki alanları anlaşması ise tam anlamıyla 2019’un sürprizlerinden biri olmuştur. Akdeniz’deki Türkiye aleyhine kurulan dengeyi değiştiren bu diplomatik adımın 2020 yılında da devamının geleceği düşünülmektedir. 

Ortadoğu

Ortadoğu’da da Afrika’dakine benzer halk hareketleri görülmüş, maalesef çok sayıda eylemci hayatını yitirmiştir. Son günlerde Irak’ta yaşanan gelişmelere bunun kısa sürede bitecek bir hareket olmadığını bizlere göstermektedir. Öte yandan ABD 17 yıldır işgal ettiği Afganistan’da çözüm arayışları içine girmiştir. Taliban ile müzakarelere devam eden ABD ile Taliban arasında geçici ateşkes ilan edilmiştir.

Avrupa

Avrupa’da Macron’un Fransa’sı 2019 yılından zor günler geçirmiştir. Sarı Yelekliler ile başlayan eylemler aylarca sürmüş hala da şiddetini kaybetmesine rağmen devam etmektedir. Mülteci sorunu karşısında da farklı seslerin çıktığı Avrupa’da Avrupa Ordusu tartışmaları da NATO’nun varlığını sorgulanır hale getirmiştir. 

Hong Kong

Anakara Çin’e suçlu iade yasa tasarısı ile başlayan Hong Kong eylemleri halen kontrol altına alınabilmiş değildir. Özellikle gençlerin görüldüğü eylemlerde ölümler de yaşanmıştır. Çin her ne kadar müdahale yanlısı görünmese de uzayan eylemler Xi Jinping yönetimini fazlasıyla rahatsız etmektedir. Eylemlerde İngiliz ve Amerikan bayraklarının açılması, bu ülkelerden destek istenmesi de Çin’in yabancı müdahalesi yönündeki endişelerini körüklemiştir. Hong Kong’un yerel seçimlerinden başarı sağlayan muhalefet ise bu eylemlerdeki duruşlarını seçimle birleştirip daha kalıcı kazanımlar elde etmenin yollarını aramaktadır.

Genel Durum

2019 yılı dünyada özellikle halk hareketlerinin yoğun olarak yaşandığı bir yıl olarak hatırlanacaktır. Neredeyse her bölgeden en az bir ülkede mutlaka uzun süreli protestolar yaşanmış, insanlar hayatlarını kaybetmiştir. Bunların kimisi siyasal taleplerle kimisi ise ekonomik gerekçelerle başlamıştır. Sebebi ne olursa olsun 2020 yılında da benzer olayları göreceğimiz muhakkak. 2019’un bitişi sadece bir yıl değil aynı zamanda 10 yıllık bir dönemin de bitişini ifade ettiği için yeni on yılın tüm dünyada daha adil ve barışın hakim olduğu bir süreci insanlığa getirmesini diliyorum.