ABD Dışişleri Bakanı Pompeo’nun Pakistan ve Hindistan Ziyareti

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo 5 Eylül Çarşamba 2018 tarihinde Pakistan’ın yeni seçilen Başbakanı İmran Han ile resmi bir görüşme Pakistan’a gitti. İmran Han, 25 Temmuz’da yapılan seçimlerde Amerikan karşıtı çizgisiyle de halkın desteğini kazanmış ve iktidar koltuğuna oturmayı başarmıştı. Yaklaşık 5 saat süren ziyarette Pompeo ve Han’ın yanısıra ABD Genelkurmay Başkanı Joseph Dunford, Pakistan Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureyşi ve Pakistan Genelkurmay Başkanı Qamar Bajwa da hazır bulundu.

Pompeo’nun ziyaretinden kısa süre önce ABD Savunma Bakanlığı Pakistan’a yapılması planlanan 300 milyon dolarlık yardımın ertelendiğini açıklamıştı. Bu yardım ABD’nin Afganistan’a 2001 müdahalesinin ardından Koalisyon Destek Fonu ismiyle kurulan mekanizmanın bir parçasıydı. Fonun temel amacı ise ABD-Afganistan savaşının başlangıcından itibaren Pakistan’ın kendi topraklarında terörle mücadele sürecinde finansmanını sağlayabilmekti.

Uzun bir geçmişi olan ABD-Pakistan ilişkileri 2018’in başlarında gerilmeye başlamıştı. Bu gerilimin başlangıcı ise Başkan Trump’ın bir twitter mesajıydı. Yeni yılın hemen ardından ABD Başkanı Trump Twitter üzerinden Pakistan’a bir kınama mesajı yazmış; bu mesajda son 15 yılda Pakistan’a 33 milyar dolar verdiklerini ancak Pakistan’ın buna yalan ve hilelerle karşılık verdiğini ve ABD liderlerini aptal yerine koyduklarını ve ABD’nin Afganistan’da savaştığı teröristlere Pakistan’ın güvenli bir cennet sağladığını belirtmiştir.[1] Trump’ın bu Tweetinin ardından Pakistan’a yapılması planlanan 900 milyon dolarlık destek fonu da askıya alınmıştı.

Pakistan’a uçuşu sırasında gazetecilere konuşan Pompeo “Pakistan’dan görmeyi beklediğimiz ilerlemeyi maalesef göremedik” diyerek görüşme öncesi mevcut durumun çok da parlak olmadığı yönünde sinyal vermişti. Ayrıca Pakistan için önemli olan haberin bu olmadığı, onları da yardımın niye ertelendiğini anladıklarını ve bu ziyaretle amaçlarının Pakistan’ın kendilerine Afganistan’da yürütülen uzlaşma ve barış çalışmalarında yardımcı olmasını sağlamak olduğunu belirtti.[2]

Yapılan görüşmelerde İmran Han “Washington ile ilişkilerin gidişatına dair umutlu olduğunu ve bir spor adamının her zaman iyimser olduğunu” belirtti. Fakat görüşmeye ABD’nin Afganistan danışmanı olarak yeni atadığı Zalmay Halilzad’ın da katılması – ki kendisi Pakistan karşı oldukça negatif duruşu olan ve Taliban tarafından da hoş karşılanmayan biri- ABD’nin Afganistan’da bir çözüme kavuşma niyeti konusunda ne kadar başarılı olabileceğine dair ciddi soru işaretleri yaratmıştır. 

Görüşmelerin ardından gazetecilerin sorularını yanıtlayan Pakistan Dışişleri Bakanı Kureyşi “bugünkü görüşme ile ilişkilerde yeni bir başlangıcın zemininin hazırlandığını ve ilişkileri baskılayan çıkmazın da aşıldığını” ifade etmiştir.[3]

Pakistan ziyaretinin ardından Pompeo Hindistan’a geçmiş; ABD Savunma Bakanı Jim Mattis ile birlikte ilk kez gerçekleştirilecek olan 2+2 (Nisan ve haziran aylarında olması planlanmış ancak iki kez ertelenmiştir) görüşmeleri için Hindistan’daki mevkidaşları Dışişleri Bakanı Sushma Swaraj ve Savunma Bakanı Nirmala Sitharaman ile görüşmeler yapmıştır. Toplu görüşmeler başlamadan önce Pompeo ve Swaraj ayrı bir görüşme gerçekleştirdi. Aynı şekilde savunma bakanları da ortak toplantı öncesi birebir görüştüler. Swaraj açılış konuşmasında “stratejik ortakları olan ABD’ye en üst düzey öncelik atfettiklerini” söylemiştir. Pompeo ise Hindistan’ın yükselişini desteklerini belirtip ilişkilerin daha da iyi gideceğine yönelik temennilerde bulundu. Ancak her ne kadar ABD-Pakistan (son aylarda gerilimli devam etmiş olsa da) ve ABD-Çin (ticaret savaşları nedeniyle sıkıntılı gözükse de) ilişkilerinin gidişatı Hindistan’ın lehine gibi görünse de ABD-Hindistan arasında da ciddi bir mesele bulunuyor. Bu da Hindistan’ın Rusya’dan satın alacağı S-400 savunma sistemidir. Yaklaşık 56,6 milyar dolarlık bir maliyeti olan savunma sistemi Hindistan tarafından ABD yaptırımlarına rağmen hala gündemde tutuluyor olup, Rusya ile satın alma görüşmelerinin devam ettiği bildirildi. Türkiye gibi Hindistan’ın da ABD ile olan yakın ilişkileri göz önüne alınıp, yine iki ülkenin de Rusya’dan S-400 savunma sistemi satın alma durumunda olması bu sürecin yakından izlenmesini gerekli kılmaktadır.

[1] https://twitter.com/realDonaldTrump/status/947802588174577664

[2] https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-09-05/pompeo-says-pakistan-needs-to-do-more-to-get-security-assistance

[3] https://www.dawn.com/news/1431263/pakistan-us-agree-to-make-fresh-star