Rusya-Ukrayna Mücadelesi Üzerinden Ağırlık Merkezi ve Dengenin Savaştaki Önemi

Bir yılı aşkın bir süredir devam etmekte olan Rusya'nın Ukrayna'daki savaşı, bölgede ve dünyada dikkatle izlenmekte ve uzmanlar tarafından birçok yönüyle mercek altına alınmaktadır. Bu mücadelede tarafların Harp Sanatını kendi anlayışlarına göre sahaya nasıl yansıttıkları ve sahada ne gibi sonuçlar aldıkları çok önemlidir. Bu yazının gayesi, Harp Sanatında özellikle 1800’lü yıllardan itibaren yazılı literatüre de girmiş olan Hasmın Ağırlık Merkezi (Enemy Center of Gravity) konusunda öne çıkan hususları ve Ağırlık Merkezi kavramı bağlamında, tarafların durumuna yönelik tespit ve değerlendirmeyi çok kısa ve özlü olarak ortaya koyabilmektir. Bu gaye doğrultusunda yazı iki bölümden oluşmuştur.  

Birinci Bölüm: Ağırlık Merkezi nedir veya neresidir?

Bir cismin moleküllerine etki eden yerçekimi kuvvetlerinin bileşkesinin uygulama noktasına, “ağırlık merkezi” denir. Fizikte ve mühendislik hesaplamalarında bu büyük önem arz eder. Ağırlık merkezi dikkate alınarak inşa edilmiş bir yapı, kendisine gelebilecek orantılı darbelere karşı dengesini koruyabilir ve dayanıklı olarak varlığını sürdürebilir.

İnsanın da bir ağırlık merkezi vardır ve tıp bilimine göre bu ağırlık merkezinin vücuttaki yeri, erkek ve kadınlarda farklıdır. Bu farklılığın nedeninin, kadın ve erkek vücudunun farklı olmasından kaynaklandığı belirtilmektedir. Bir insanın rakibine ve/veya rakiplerine karşı mücadelesinde ve yakın dövüş sporlarında bir taraftan kendi dengesini korurken, diğer taraftan hasmının dengesini bozacak ve onun hassas bölgelerine darbe vuracak şekilde teknikler kullanması gerektiği bilinir. İşte bu teknikler ağırlık merkezinin insandaki yeri dikkate alınarak geliştirilmiştir. Yakın dövüş tekniklerini bilen ve uygulayabilen kişiler neyi, niçin ve nasıl yapmak gerektiğini bildiklerinden dolayı; bu teknikleri bilmeyen rakipleri kendisinden daha iri yapılı olsa dahi, mutlaka mücadeleyi kazanacaktır.

Ülkelerin de bir ağırlık merkezi vardır. Herhangi bir cismin ve insanın dengede durması, ağırlık merkezi ile yerçekimi arasındaki ilişkiye bağlıdır. Fakat ülkelerin dengesini koruması ile ağırlık merkezi arasındaki ilişkiyi belirleyen faktör yerçekimi değildir.

Genel olarak, herhangi bir ülke için ağırlık merkezini şöyle tanımlayabiliriz: Bir ülkenin gücünü ortaya çıkaran sistemdeki tüm varlıkların bir bütünlük içerisinde işleyişini mümkün hale getiren ve sistemden çıkarıldığında (yokluğunda veya darbe yediğinde) ülkenin gücüne hayati bir darbe vurulmasına ve dengesini kaybetmesine yol açabilecek kadar önemli ve değerli güç bileşenine o ülkenin ağırlık merkezi demek mümkündür.

Ağırlık merkezi kısaca, gücün asıl kaynağıdır. Gücün asıl kaynağı dışındaki önemli güç bileşenlerinin tamamına kritik değerdeki güç unsurları denebilir. Kritik değerdeki güç unsurlarının da her biri detaylı olarak incelenir ve önem sırasına göre listelenir. Stratejik Ağırlık Merkezi somut veya fiziki güç bileşenleri olabileceği gibi soyut varlık ve değerler de olabilir. Fakat operatif ve taktik seviyedeki icracı harekât kademeleri için ağırlık merkezi kavramı soyut değil, daha çok somut hedeflerdir.

Bir gaye doğrultusunda, rakip ve/veya düşman ülkenin veya ülkelerin ağırlık merkezini ortaya çıkarabilmek için disiplinlerarası yaklaşımla çok detaylı istihbarat analizleri yapılması gerekir. Bu maksatla cevap aranan sorulardan biri “rakip veya düşman gücünü nereden almaktadır ve/veya gücünün asıl kaynağı nedir?” Bu soruya istinaden o ülkenin önemli güç bileşenleri listelenir ve değerlendirilir. Analiz ve değerlendirmeler bir gaye doğrultusunda her iki tarafın güç mukayesesi ve/veya güç bileşenleri dikkate alınarak yapılır. Bunun nedenlerinden en önemlisi, mücadeleyi kazanabilmek ve gayeye ulaşabilmek için sadece rakibin ağırlık merkezini ve kritik öneme sahip güç bileşenlerini bilmek yetmez; aynı zamanda kendi ağırlık merkezini de bilmek gerekir. Çünkü gayeye ulaşmak için izlenecek olan siyaset ve stratejinin temelini teşkil eden esas; mücadele esnasında bir taraftan hasmın ağırlık merkezine mümkün olan en şiddetli darbe indirilerek dengesini bozmaya ve düşürmeye çalışırken, diğer taraftan kendi ağırlık merkezini hasmın muhtemel darbelerine karşı mücadelenin sonuna kadar koruyabilmektir.    

İkinci Bölüm: Rusya'nın Ukrayna'daki Savaşına Ağırlık Merkezi Açısından Bakış:

Ukrayna ve Ukrayna'yı destekleyen ülkeler açısından bakıldığında, Rusya'nın Stratejik ağırlık Merkezi Kremlin ve Putin liderliğindeki yönetim olarak görülüyor olmalı. Çünkü Rusya'nın ordu birlikleriyle Ukrayna'yı fiilen işgal etmeye başladığı günden bugüne kadar Ukrayna’nın ve Ukrayna'yı destekleyen Batı'lı ülkelerin medyaya yansıyan söylemlerinde, doğrudan Putin liderliğindeki yönetimi hedef alıyor olmaları bunun en önemli göstergesidir. Son günlerde Kremlin üzerinde patlayıcı yüklü dronun imha edildiği görüntülerini içeren videonun medyaya yansıması da Kremlin-Putin özdeşleşmesine yönelik bir vurgudur. Kremlin ve Devlet Başkanı Putin’in, günümüzde Rusya'nın gücünün asıl kaynağı olarak görüldüğü söylenebilir.

Rusya açısından bakıldığında ise, Ukrayna ile ilgili ağırlık merkezinin ne olduğu konusunda başlangıçtan itibaren önemli hatalar yapıldığı ve bu bağlamda düzeltmeler yapılmaya çalışıldığı görülmektedir. Kısacası Rusya tarafında ciddi bir kafa karışıklığı ve hatalar zinciri söz konusudur. Rusya'nın ordusuyla fiili işgal harekâtının başlangıcında, Ukrayna'nın başkenti Kiev'i ve Zelenski liderliğindeki Ukrayna yönetimini ağırlık merkezi olarak gördüğü, Kiev'i ele geçirme planı başarısız olunca değişikliğe giderek; Donbas bölgesi ve Karadeniz limanlarını kapsayan bölgeleri (coğrafi bölge) stratejik ağırlık merkezi olarak kabul ettiği değerlendirilebilir. Hâlbuki Rusya açısından Ukrayna'nın stratejik ağırlık merkezi olarak; Ukrayna'ya sağlanan dış destek, kabul edilerek buna uygun savaş stratejisi izlemesi beklenirdi. Çünkü Ukrayna'nın bugün itibarıyla gücünün asıl kaynağının (savaşma yeteneğini devam ettiriyor olması) dış destek (siyasi, ekonomik, saldırı ve savunma gücünün donatılması, eğitim, istihbarat, uydu haberleşmesi ve siber uzay desteği) olduğu çok açıktır.  

Ukrayna'yı destekleyen sofistike akıl daha savaş başlamadan Rusya'nın ağırlık merkezinin siyasi (liderlik ve Kremlin) olduğunu bilerek strateji üretmiştir. Fakat bu ağırlık merkezine doğrudan saldırmak yerine dolaylı yollardan (sahada zafer kazanmasını engelleyerek ve ağır bedel ödeterek) etki altına almayı ve etkisizleştirmeyi tercih etmiştir ve bunu kararlılıkla sürdürdüğü görülmektedir.

Sonuç olarak; Ağırlık merkezi kavramının Harp Sanatındaki yerini ve önemini günümüzde de koruduğu çok açıktır. Rusya yönetiminin başlangıçtan itibaren hasmın genel olarak gücünü tayin etmede ve ağırlık merkezinin ne olduğunu belirlemede ve buna uygun siyaset ve strateji uygulama konusunda büyük bir hataya sürüklendiği ve çok ağır bir bedel ödemek zorunda kaldığı değerlendirilmektedir.