Irak Seçimleri ve Beklentiler

Bu yazı 16.05.2018 tarihinde yayınlanmıştır

Sinan TAVUKCU

Saddam Hüseyin sonrası Irak’ta, 329 milletvekilliği için beşincisi yapılan genel seçim 12 Mayıs’ta sonuçlandı. Irak Bağımsız Seçim Yüksek Komiserliği’nin açıkladığı 10 vilayetteki genel seçim sonuçlarına göre (seçim 18 vilayette yapıldı), Şii lider Mukteda el Sadır’ın başkanlığındaki Sâirûn İttifakı ilk sırada, Hadi Ameri liderliğindeki Fetih İttifakı 2.sırada ve Başbakan Haydar İbadi’nin el-Nasr listesi 3. sırada seçimleri tamamlamış görünüyor.

Seçime katılım düşük gerçekleşti

Irak Bağımsız Seçim Yüksek Komiserliği’nin açıklamasına göre, genel seçime katılım oranı yüzde 44,52 oranında gerçekleşmişti. Yaklaşık 24 milyon seçmeni bulunan Irak’ta seçimlere katılım oranının önceki yıllara göre hayli düşük olması oldukça dikkat çekiciydi. Seçimler katılım oranı Ocak 2015’te %79, Aralık 2016’da %70, Mart 2010’da %62,4, Nisan 2014’te %60 dolayında idi.

Genel seçimlere katılım oranının hızla aşağıya düşüyor olması, halkın sisteme olan güvenini gittikçe yitirdiğinin bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Ülkede devam eden yolsuzluk, etnik ve mezhepçi ayırımcılık, terör, ekonomik istikrarsızlık, kamu hizmetlerinin yetersizliği, seçim hilelerinin önlenemeyişi, parçalanmış siyaset kurumuna olan güvensizlik, başta ABD ve İran olmak üzere dış güçlerin sisteme doğrudan müdahale ediyor olması, Irak seçmenini sandığa gitmek konusunda isteksiz kılan unsurlar arasında sayılabilir.

Seçimde etnik ve mezhebe dayalı ittifaklar öne çıktı

Daha önceki seçimlerde olduğu gibi, 12 Mayıs seçimlerinde de etnik ve mezhebi aidiyetlere dayalı ittifaklar öne çıktı.

Şii parti ve gruplar 6 ittifak halinde seçimlere katıldılar. Bu ittifaklar; Nuri Maliki liderliğindeki Kanun Devleti İttifakı, Haydar İbadi liderliğindeki Nasr İttifakı, Hadi Ameri liderliğindeki Fetih İttifakı, Muktada Sadr liderliğindeki Sâirûn İttifakı, Ammar Hekim liderliğindeki Teyyâr el-Hikme İttifakı ve Humam Hamudi liderliğindeki Yüksek Meclis İttifakı’ydı. Daha önceki seçimlerde şiilerin çatı partisi olan Dava Partisi'nden kopmalarla oluşan Kanun Devleti İttifakı ile Nasr İttifakı bu seçimlerde birbirlerine rakip oldular. Nuri Maliki’nin İran, Haydar İbadi’nin Amerikan yanlısı politik tutum almaları bu ayrışmanın esas sebebini teşkil etmişti.

Hadi Ameri liderliğindeki Fetih İttifakı, DAEŞ’ı yenmenin siyasi meyvelerini toplamak üzere biraraya gelen şii milislerin oluşturduğu yeni bir siyasi oluşum olarak, mezhepçi kimliği ile siyaset sahnesine çıktı.

Sadr Hareketi ile Irak Komünist Partisi’nin müştereken oluşturduğu Sâirûn İttifakı ise, yolsuzluk ve yoksulluğun önlenmesi, gelir adaleti ve kalkınmanın sağlanması,  yabancı güçlerin ülkeye müdahalesine karşı çıkma söylemi ile ortalama Irak halkına hitap etmeyi tercih etti.

Sünni ittifak başarısız oldu

Seçimlere Cumhurbaşkanı Yardımcısı Usame el-Nuceyfi ‘nin liderliğindeki Irak Karar Koalisyonu (Tehâlüf el-Karâr elIrâkî), Parlamento Başkanı Selim Cubiri başkanlığında Ulusal İttifak (Vataniye), El-Vefâ’ Partisinin başkanı Kasım el-Fehdavi liderliğinde Âbirûn Koalisyonu ile katılan sünnilerin seçimde pek başarılı olamadıkları görüldü. Nitekim bu seçimde Sünni Arapların çoğunlukta olduğu 5 vilayetin 3'ünde ilk sırayı Şii Arapların oluşturduğu listeler kazandı. Bu sonuç, aşiretler üzerinden yapılandırılan sünni siyaset sisteminin çöktüğünü gösteriyor.

Kürt partileri çok parçalı olarak seçime katıldılar

Kürtler seçimlere; Neçrivan Barzani liderliğinde Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), Celal Talabani’nin kurduğu Kürdistan Yurtsever Birliği (KYP), içerisinde Goran, Demokrasi ve Adalet İttifakı ve Kürdistan İslami Cemaati’nin yer aldığı Vatan Listesi, Şahsuvar Abdülvahit liderliğindeki Yeni Nesil Partisi ile katıldılar. Kerkük, Süleymaniye ve Erbil'de yapılan seçimler usulsüzlük tartışmaları ile öne çıktı. Erbil'de KDP, Süleymaniye’de KYB, Duhok’ta KDP, Kerkük’te KYB seçimi birinci olarak bitirdi.

Türkmenler mezhep kimliğini ikinci plana attılar

Türkmen sünni ve şiilerin bu seçimde mezhep kimliklerini ikinci plana atarak hareket ettikleri görüldü. Türkmen partileri  Irak Türkmenleri Cephesi altında ittifak oluşturdular. Türkmenler ayrıca Fetih Koalisyonu, Zafer Koalisyonu (el-Nasr), Vataniye, El-Hikme Hareketi içerisinde de milletvekili adayı gösterdiler.

Ufukta, Sâirûn İttifakı’nın kuracağı bir koalisyon gözüküyor

Henüz kesinleşmeyen sonuçlara göre, Muktada Sadr liderliğindeki Sâirûn İttifakı seçimi önde tamamlamış görünüyor. Sâirûn İttifakı’nı Haşdi Şabi'nin desteklediği Fetih Hareketi ve Haydar İbadi liderliğindeki Nasr (Zafer) İttifakı birbirine çok yakın sandalye sayısı ile takip ediyor.

Seçim sonuçlarının açıklanmasından sonra sokağa dökülen Sadr taraftarlarının “İran dışarı” sloganları attığı göz önünde bulundurulduğunda, hükümeti kurması beklenen İran karşıtı Sâirûn İttifakı’nın Nuri Maliki liderliğindeki Kanun Devleti ile Hadi Ameri liderliğindeki Fetih İttifakı ile bir koalisyon oluşturması beklenmiyor. Sünni partilerin ve Kürdistan Demokrat Partisi (KDP)’nin ılımlı bir çizgi sürdüren Sâirûn İttifakı’nın kuracağı bir koalisyonda yer almaları muhtemel görünüyor.

Irak’ta iç siyaseti belirleyen dış güçler olarak ABD ve İran’ın, kendisine müzahir siyasiler eliyle, hükümetin kurulması sırasında ve sonrasında Irak’a müdahaleden geri durmayacakları biliniyor. Yeni siyasi aktör olarak güçlü şekilde sahneye çıkan Fetih Hareketi’nin, İran’ın Irak siyasetini dizayn etmede kullanacağı etkili bir şii milis gücü olarak fonksiyon icra etmesi de hiç şaşırtıcı olmayacaktır.

16.05.2018