Karanlık Ordular

Bu yazı 23.05.2022 tarihinde yayınlanmıştır.

*Mithat Işık/ SDE Savunma ve Güvenlik Koordinatörü 

Bunlar savaşla bir şekilde bağlantı olan profesyonel hizmetler sağlayarak iş yapan kuruluşlardır.

Özel askeri şirketlerin personelleri genel olarak aşağıda belirtilen askeri eğitim ve teknik hizmetler konularında uzmanlaşmış kişilerdir.

• -Askeri operasyonlar
• -Stratejik planlamalar
• -İstihbarat ve istihbarata karşı koyma
• -Risk analizleri
  -Hava keşfi
• -Baskınları yapmak
• -Pusular kurmak
• -Sabotajlar yapmak
• -Mayın döşeme ve mayın temizleme
• -Yol kontrolleri
• -Kurtarma ve kaçırma
• -Meskun mahallelerde muharebe
• -Psikolojik harekat
• -Elektronik hava desteği
• -Uçak ve helikopter bakımı
• -Özel silahların eğitimi ve kullanılması vs. gibi konulardır.

Özel askeri şirketler müşterilerine geniş bir yelpazede askeri hizmetler sunan ticari işletmelerdir. Özel askeri şirketler yeni bir küresel endüstrinin oluşumunu sağlamıştır. Bu yeni endüstri var olmakla kalmamış faaliyet ve kapsam alanını dünya çapında genişletmiştir.  1990’lardan başlayarak dünya genelinde çatışma bölgelerinde etkili bir şekilde kullanmışlardır. Bu şirketlerin faaliyetleri coğrafi bölge ya da devletlerle sınırlı değildir.

Özel askeri şirketler Antartika hariç tüm kıtalarda faaliyet göstermişlerdir. Bu şirketler barış zamanında da zengin ve fakir ülkelerin güvenlik sistemlerinin ayrılmaz bir parçası haline gelmişlerdir. Özel askeri şirketlerin hemen hemen tamamının çalışanları dünyanın dört bir yanından gelen konusunda uzman eski askerlerdir. Bunların çoğunluğu ülkelerinin komando, özel kuvvetler ve hava indirme birliklerinde çalışmış, emekli olmuş askerlerdir. İçlerinde uçak ve helikopter pilotları da mevcuttur. Çoğunluğunu ABD, İngiltere, Fransa, Güney Afrika, Nepal, Ukraynalı askerler teşkil etmektedir.

Özel askeri şirketler hem 1960’ların paralı askerlerinden hem de günümüzde serbest çalışanlardan farklıdırlar. Bunlar modern ticari örgütlenmenin gelişimine paralel olarak özel girişimciler tarafından verilen askeri hizmetler hususunda yeni trendi temsil ederler. Özel askeri şirketler bir kısım askeri hizmetlerin özelleştirilmesinin neticesidir.

Özel askeri şirketler çok çeşitli askeri beceri içeren hizmet paketleri sunarak kendilerine uygun mevkiler hedeflerler.

• -Özel askeri şirketler ticari işletmeler halinde örgütlenirler.
• -Bu şirketler bireysel kardan ziyade kurumsal kâr amacıyla hareket ederler.
• -Rekabetin geçtiği piyasa serbest küresel pazardır.
• -Özel askeri şirketler varlıklarını inkar etmezler, kayıtlı askeri ticari işletmelerdir.
• -Sundukları hizmetlerin reklamını yaparlar. Birçoğunun kurumsal web sitesi vardır.
• -Profesyonel ve kurumsal hiyerarşilere sahip olan yapısal örgütlenmelerdir.
• -Özel askeri şirketler taktiksel alanın dışında da hizmet sunarlar.
• -Savaşma nedenleri bireyselden ziyade kurumsal kârdır.
• -İşe almada kurumsal uzmanlaşma önemlidir.
• -Özel askeri şirketler kendi ülkelerinin örtülü ve açık desteğine sahiptirler.
• -Kurumsal holdinglerle ve mali piyasalarla bağları vardır.

Paralı askeri özel askeri şirketlerin karşılaştırılmasında madalyonun diğer yüzünün de tartışılıyor olduğunu belirtmeliyiz. Bazıları bu şirketlerin hiçbir şekilde özel oluşumlar olmadığını dünya çapında etkili olmak, yani kamusal kuruluşlarını ekonomik olarak değil de siyasi gerekçelerle gizlemek amacıyla kurulmuş paravan şirketler olduğunu iddia ederler. Bu tip şirketler geçmişte var olmuştur. Bunlar arasında en önemlileri 1960’larda CIA tarafından kurulmuş olan Air America, Southern Air Transport, Inter Mountain, Air Asia ve Civil Air Transport’tur. Gizli ve örtülü operasyonlarda kullanılan şirketler günümüzde de mevcuttur. Ancak bu durum tüm özel askeri güvenlik şirketlerinin gizli operasyonlarda paravan olduğu anlamına gelmez. Birçok özel askeri şirket çoğunlukla ticari avantajları kendi ülkelerinin yönetimi ile yakın bağlarını korurlar.

Birçok özel askeri şirketin kendi hükümetleri için gizli operasyonlarda görev aldığı söylentileri vardır. Şunu da belirtmek gerekir; bir şirketin bir müşteri tarafından kiralanması o şirketin kurumsal olarak onların bir parçası olması anlamına gelmez. Aslında pek çok şirketin başarısının altında yatan en önemli nedeni de şirketin yapacağı görevleri üstlenirken devlet yönetiminden bağımsız olma yönündeki isteğidir. Bu durum özel askeri şirketlerin kamu denetiminden ve gözetiminden uzak gelişmesine olanak sağlar. Bazı özel askeri şirketlerin bölümleri paravan şirketler kurulması ihtiyacını gidermiştir.

Özel askeri endüstri 21. Yüzyılın başında değişen küresel güvenlik ve iş çevrelerinin bir nevi temsilcisidir. Özel askeri endüstrinin çıkmasının temelinde Soğuk Savaş’ın bitişinin yer aldığını söyleyebiliriz. Soğuk Savaş’ın bitişi bir kısım çatışma bölgeleri üzerindeki kontrol ve denetimi kaldırmıştır. Bu durum çözülmemiş problemler ve gerilimler nedeniyle istikrarsızlığın büyük çapta artmasına sebep olmuştur. İstikrarı bozulan bir kısım devletlerin silahlı güçlere ihtiyaç duyması özel askeri güvenlik şirketlerine olan talebin artmasına neden olmuştur.

Bir zamanlar savaşlar devletlerin ve onların ordularının arasında olsa da artık durum değişmiştir. Tehditler yalnızca devletlerin askeri güçlerinden gelmeyip birçok değişik kaynaktan gelmektedir. Sivil, asker, gerilla, terörist veya suçlu gibi kavramlar arasındaki sınırlar hiç olmadığı kadar grileşmiştir. Bazen bireyler bütün bir ordudan daha büyük tehditler teşkil edebilmektedir. Bir devlet için en tehlikeli olan saldırı hiçbir devlete bağlı olmayan ve sınırları belirsiz bir terörist ağının saldırısıdır. Devlet dışı çatışma gruplarını gelişimi hiçbir hafifleme emaresi göstermeden zaman içinde artmıştır. Bu durum özel askeri şirketlere hem arz hem de talep tarafında pazar açmıştır. Bazı askeri şirketler devlet dışı çatışma grupları ile birlikte çalışmış, onların askeri kapasitelerini artırması için eğitim  vermiştir. Bu eğitimler daha çok değişik askeri konular, gelişmiş askeri teknolojiler gibi özel becerilerin geliştirilmesi yönünde olmuştur. Bir kısım devletler açık veya örtülü olarak özel askeri şirketleri kiralamışlardır.

Soğuk Savaş’ın sona ermesi birçok devletin ordusunu küçültmesine neden olmuştur. Bu durum emekli olan veya ordudan ayrılan ve boşta kalan eski askerlerin serbest pazarda iş aramasına sebep olmuştur. Eski askerlerin serbest pazara akın etmesi emek havuzunu, hem özel askeri şirketler hem terörist gruplar hem de diğer çatışma grupları için genişledi ve ucuzladı.

Bugün birçok devlet özel askeri şirketleri kendi menfaat ve çıkarlarına uygun olarak açık veya örtülü olarak kullanmaktadır. Özel askeri şirketlerin birçoğu kendi devletleri tarafından örtülü olarak finanse edilmektedir. Şirket adına savaşanlar yakalandığı zaman ait olduğu devlet “benimle ilgisi yok, bunlar özel şirket mensubu” diyebilmektedir.

DEVLETLERİN ÖZEL ASKERİ ŞİRKETLERİ KULLANMALARININ SEBEPLERİ

• -İletişim araçlarının gelişmesi nedeniyle günümüzde savaşlar ve çatışmalar TV ekranlarından ve cep telefonlarından canlı olarak izlenebilmektedir.
• -Amacı belli olmayan ve uzun süren savaşlar hükümetler üzerinde sarsıcı bir etki yaratıyor.
• -Sivil Toplum Kuruluşlarının (STK) ve asker ailelerinin sivil ve askeri bürokrasi üzerindeki baskısı artmıştır.
• -Asker cenazeleri bazen infial yaratabiliyor.
• -Bu durum özel askeri güvenlik şirketlerine geniş bir hizmet alanı açmıştır.
• -Özel askeri güvenlik şirketlerinin kullanılması hükümetleri rahatlatmıştır.
• -Özel askeri şirketlerinin personel kayıpları kamuoyunda daha az yankı uyandırıyor.
• -Özel askeri şirketler nizami ordudan daha az maliyetlidir.
• -Daha mobil hareket ederler.
• -Genellikle eski askerlerden oluştukları için daha tecrübeli ve profesyoneldirler.
• -Teknolojik gelişmeler nedeni ile gelişen ve değişen silah araç ve gereçleri kullanabilecek düzeydeki teknik ve uzan personele ihtiyaç artmıştır.

Dünyada şu anda karanlık ordular diyeceğimiz bu şirketlerle ilgili yasal bir boşluk var. Gelecekte birçok ülke bu karanlık ordulara sahip olacaktır. Bu nedenle bu şirketlerle ilgili yasal boşluklar giderilmelidir. Özel askeri şirketler bugün olduğu gibi gelecekte de çağımızın karanlık orduları olarak kullanılmaya devam edecektir.