Kıbrıs Barış Harekâtının 50’nci Yılı

 Bu yazı 17.07.2024 tarihinde yayınlanmıştır.

*Mithat Işık/SDE Savunma ve Güvenlik Koordinatörü

Bu yıl ellinci yılını kutlayacağımız “Kıbrıs Barış Harekâtı” 20 Temmuz 1974 yılında icra edildi. Barış harekâtı kara, deniz ve hava kuvvetlerimizin müşterek icra ettiği bir harekâttır. Jandarma Genel Komutanlığı harekâta “iki” komando taburu ile katılmıştır. “Nevşehir Jandarma Komando Taburu” harekâtın her iki safhasına da katılmıştır.

Nikos Sampson ve yunan subayları 15 Temmuz 1974 tarihinde adada ihtilal yaparak Makaryos yönetimini devirdiler. Adayı Yunanistan’a bağlamak Enosis’i gerçekleştirmek için Kıbrıs Helen Cumhuriyeti’ni ilan ettiler.

Londra ve Zürih anlaşmasına göre garantör ülke olan Türkiye, adanın Yunanistan’a bağlanmasını önlemek, adada yaşayan Kıbrıs Türklerinin can ve mal güvenliğini sağlamak ve Kıbrıs adasına barışı getirmek için 20 Temmuz 1974 tarihinde barış harekâtını icra etti. Elli yıldır adada barış ve huzur hâkim. Ancak Yunanlılar ve Kıbrıs Rumları halen Enosis hayallerinden vazgeçmiş değiller. Adada iki ayrı devlet var. KKTC ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi. Dilleri, dinleri, kültürleri farklı olan bu iki milletin bir arada yaşaması mümkün değildir. Kıbrıs devletini yıkan Kıbrıs Rumları ve Yunanlılardır. Savaşı onlar başlattı. Zaferi Kıbrıs Türkleri ve Türkiye kazandı.

1963 Kanlı Noel’de Rumlar, adada bulunan EOKA Tedhiş Örgütü ve Yunan askerleri onlarca Türk’ü kadın, çocuk, yaşlı demeden katlettiler. Türkiye 1963-1964 katliamlarını önlemek için adaya savaş uçaklarını gönderdi ve Türkleri katledilmekten kurtardı. Kıbrıs Barış Harekâtına katılan birliklerimiz adaya havadan paraşütle atlayarak, denizden çıkarma yaparak ve helikopterlerle uçar birlik harekâtı icra ederek geldiler. Barış harekâtından önce adada Londra ve Zürih anlaşmaları gereği 650 mevcutlu Kıbrıs Türk Kuvvetleri Alayı ve canlarını, mallarını, köylerini, kasabalarını korumak için 2 bin kişilik mücahid ve mücahideler mevcuttu. Anlaşma gereği 950 mevcudu olması gereken Yunan Alayı’nın mevcudu 5 bin ve her türlü ağır silahlara, zırhlı araçlara ve tanklara sahipti. Yunanlı askerler, Rum Milli Muhafız Ordusu ve Rum Polisi içerisinde kendilerini gizliyorlardı. Hava alanları, limanlar, Makaryos yönetiminin kontrolünde olduğu için Yunanlılar adaya istediği kadar silah ve malzemeyi gizlice çıkarıyorlardı. Savaş başladığında adada bulunan Yunan ve Rum Milli Muhafız Ordusu’nun mevcudu 40 bin kişiydi. Barış harekâtı iki safhada icra edildi. Harekâtın birinci safhası ve ikinci safhasında adaya gelen Türk Silahlı Kuvvetleri’nin mevcudu harekât süresince artarak devam etmiş ve 38 bin civarındadır.

Harekâta katılan birliklerimiz:

- Anlaşma gereği adada bulunan 650 mevcutlu Kıbrıs Türk Kuvvetleri Alayı.

- Bayraktarlığa bağlı 2 bin mevcutlu mücahid ve mücahideler.

- 20 Temmuz 1974 sabah saat 06:15 itibar ile adaya gelemeye başlayan birliklerimiz.

- 4 Tabur. Hava İndirme Tugayı. Paraşütle atladı.

- Amfibi Deniz Piyade Alayı ve SAT-SAT timleri. Denizden çıkarma yaptı, ilk dalga çıktı.

- 39. Tümen birlikleri Çakmak Özel Görev Kuvveti (50. Piyade Alayı, 1 Tank Taburu, destek birlikleri) İkinci dalga denizden çıkarma yaptı.

- Bolu Komando Tugayı saat 08:15’den itibaren Kırnı bölgesine helikopter ile uçar birlik harekâtı icra etti. Toplam 3 komando taburu.

- Nevşehir Jandarma Komando Taburu, Kırnı bölgesine helikopterlerle 1 komando taburu.

- Harekâtın devamında denizden 39. tümenin üç alay 50. 49. ve 61. alay, 28. tümenin 61. ve 230. alayları ve 4 Ağustos’ta Gösteri Tatbikat Alayı.

- Batman Jandarma Komando taburu.

- 5. Zırhlı Tugay Gaziantep 51. zırhlı tabur ve 52. taburdan 1 bölük.

- Kara Havacılık Alayı (Helikopterlerle birlikleri taşıdı).

- Hava kuvvetleri nakliye ve savaş uçakları ve kritik birliklerin emrine verilen İleri Hava Kontrol Subayları.

Harekâtın birinci safhasında adaya havadan ve denizden gelen birliklerimiz 20 Temmuz’da verilen hedefleri ele geçirmek için taarruzlarına devem etmişler. 21 Temmuz öğlene doğru denizden çıkan ve havdan inen birlikler hedeflerini ele geçirip Lefkoşa’da, Günyeli’de Kıbrıs Türk Kuvvetleri Alayı ve mücahitlerle birleştiler. Girne-Boğaz-Lefkoşa bağlantısı sağlandı. 22 Temmuz akşam Cenevre görüşmeleri başladı. Harekâtın birinci safhası tamamlandı. Girne’den Anadolu’ya yol bağandı. Türkiye’den birlikler deniz yolu ile adaya gelmeye devam ettiler.

Cenevre konferanslarında Yunanistan’ın uzlaşmaz tutumu nedeniyle netice alınmamış bu nedenle “Ayşe tatile çıksın” parolasıyla 14 Ağustos 1974’de harekâtın ikinci safhası başladı. Türk Silahlı Kuvvetleri taarruzlarına devamla 16 Ağustos akşamı Adada şu anki sınırları çizdi. Kıbrıs’ta yeni bir Türk Devleti kuruldu. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti savaşta Türk Silahlı Kuvvetleri 498 şehit, 1200 yararlı, 70 mücahit şehit, 270 sivil ölü, 1000 yaralı, 803 kayıp, Rum Yunan 4000 ölü, 1200 yaralı. Barış gücü 3 Avusturya askeri ölü, 24 yaralı, 17 Fin yaralı, 4 İngiliz askeri yaralı, 3 Kanadalı asker yaralı olarak harekât tamamlandı.