Kosova’da Yeni Dönem: Albin Kurti- Vjosa Osmani

Kosova devleti üzerindeki kara bulutlar bir türlü dağılmak bilmiyor. Kadim dostumuz   Kosova, Sırbistan’dan özerkliğine kavuştuğu 1999’dan başlayarak bağımsızlığını ilan ettiği 17 Şubat 2008 gününe ve bugüne kadar sürekli iç ve dış sorunlarıyla baş etmeye ve huzuru bulmaya çalışıyor.  

1999 yılından beri, hiçbir Kosova hükümeti görev süresini tamamlayamadı. Bağımsızlığından bu yana geçen 12 yıl içerisinde, dördü erken genel seçim olmak üzere yedi kez genel seçime gidildi. 8 hükümet, 12 başbakan ve son üç yıl içerisinde 3 başbakan değişikliği yaşandı.  

Genç Kosova devletinin yöneticilerinin en büyük açmazı siyasi, ekonomik tecrübe ve birikim eksikliğinin ABD ve Avrupa devletleri tarafından giderilme baskılarına maruz kalmasıydı.  Ülke liderlerinin kendi aralarındaki iktidar çekişmeleri, ikinci ve üçüncü devletlerin müdahale istekleri karşısındaki direnç zayıflığı büyük bir sorun teşkil etmiştir.  

Kosova’da 6 Haziran 2019’da gerçekleşen genel seçimlerin galibi çıkan Kendin Karar Al Hareketi (Lëvizja Vetëvendosje), seçimlerde ikinci sırada yer alan Kosova Demokratik Birliği (LDK) ile 4 ay süren müzakerelerin sonunda bir koalisyon hükümeti kurmuş, 3 Şubat’ta Kendin Karar Al Hareketi lideri Albin Kurti Kosova’nın Başbakanı olmuştu.    

Başbakan Kurti’nin partisi Avrupa tarzında sosyal demokrat bir kimliğe sahipken koalisyon ortağı LDK Batılı merkez sağ bir kimliğe sahipti. Bu durum Kosova ve bölge için yeni bir sürecin başlangıcı olabilirdi.   Ancak,15 yıllık muhalefetin ardından Başbakan olan Kurti hükümeti göreve başladıktan iki ay sonra mecliste güven oyu alamayarak düşürüldü.   

Ablin Kurti Hükümeti düşünce nisan ayında geçici hükümet göreve geldi. Kosova'da bir yılda ikinci kez siyasi kriz yaşanmış oldu.

Haziran ayında kurulan Başbakan Avdullah Hoti hükümeti lehine, hapis cezası kesinleşmiş milletvekili Etem Arifi’nin güven oyu vermiş olması yeni bir siyasi krize yol açtı. Kosova Anayasa Mahkemesi Etem Arifi’nin kullandığı oyun geçersiz olduğuna hükmetti. Oyun geçersiz sayılmasının ardından hükümetin düştüğü ilan edildi.  Şimdi Kosova’da 40 gün içerisinde seçime gidilmesi bekleniyor.     

Velhasılı 2020 yılı Kosova için iyi geçmedi. Önce seçimle iş başına gelmiş bir hükümetin 50 gün içinde düşürülmesi, Cumhurbaşkanı ve önemli UÇK siyasi figürlerinin Lahey’e götürülmesi, pandemi, ekonomik kriz ve işsizlik sorunuyla boğuşan Kosova 2021 yılına inşallah yeni bir umut arayışı ile girecektir.    

Albin Kurti ve Vjosa Osmani Yeni Bir Umut Olabilir   

Uzun yıllar ülkeyi yöneten koalisyon partileri son üç yıl içerisinde ciddi oy kaybı yaşarken Kosova da iki lider ön plana çıktı. Birincisi oylarını her seçimde arttıran son seçimlerin galibi Albin Kurdi, diğer isim ise genç hukukçu Avukat Vjosa Osmani. Bu iki lider Kosova genç kuşakları için adeta bir umut haline gelmiş görülüyor.  

Avrupa ve ABD’nin bugüne kadar desteklediği ve şans verdiği hükümetlerin Kosova halkının ekonomik ve siyasal beklentilerine karşılık veremediği açık şekilde görüldü.

Kosova siyasi hayatında yeni bir sayfa açılırken Vjosa Osmani ve Albin kurti genç kuşak politikacıların içerisinde en çok dikkat çeken iki isim oldu. Görünen o ki Kosova siyasetinde bu iki isim uzun yıllar konuşulacak.  

Vjosa Osmani

1982 doğumlu Vjosa Osmani Kosovalı hukukçu ve Kosova Meclisi Başkanıdır. Priştine Üniversitesi, RIT Kosova ve Pittsburgh Üniversitesi'nde profesördür. Osmani, 2019 Kosova genel seçimlerinde Kosova Demokratik Ligi (LDK) partisinin başbakan adayı oldu. Osmani, Dışişleri, Diaspora ve Stratejik Yatırımlar Komitesi'nin başkanıydı. Daha önce Avrupa Entegrasyonu Komitesi Başkanı ve Kosova'da Anayasa Reformu Komitesi Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı.

Vjosa Osmani

Son iki dönemde Kosova'da en çok oy alan kadın milletvekili oldu. Ülkesinin bağımsızlığı için hayati önem taşıyan süreçte, Uluslararası Adalet Divanı'nda (UAD) Kosova'nın Sırbistan'a karşı kazandığı davada Kosova'nın temsilcisi olarak görev yaptı. Genç yaşta Kosova'nın bağımsızlığına yaptığı katkılarla biliniyor.

6 Ekim 2019 seçimlerinde Kosova Meclisi üyeliğine seçildi. Halen Kosova Meclisi Başkanıdır.

Vjosa'nın siyasi odağı, yolsuzluk ve organize suçla mücadele etmek ve bağımsız bir yargı yetkisi sağlamaktır. Ayrıca dış politikaya, özellikle Kosova'nın Avrupa-Atlantik entegrasyon sürecine ve ABD ile ilişkilerin sürdürülmesine odaklanıyor. 

Osmani, başarılı bir kariyer yapmanın yanı sıra evli ve iki ikiz kız annesidir. Ana dilinin yanı sıra İngilizce, Türkçe, İspanyolca ve Sırpça da konuşmaktadır.

Albin Kurti

1975 doğumlu Kurti, siyasi faaliyetine öğrenci iken Bağımsız Öğrenciler Birliği'nde başladı. Sırp Miloseviç yönetimine karşı mücadele veren Öğrenciler Birliği'nde 1 Ekim 1997 yılında Kosova’nın Bağımsızlığı için başlayan öğrenci protestolarını örgütledi. Daha sonra 1998 yılında Kosova Kurtuluş Ordusu'nun (UÇK) siyasi kanadının temsilcisi ve Yugoslavya tarafından ağır hapse mahkûm edilmiş olan Âdem Demaçi’nin sekreterliğini yapmaya başladı. 1999 yılında Sırp güçlerince tutuklandı ve götürüldüğü hapishanede ağır işkenceler gördü. 15 yıl hapis cezasına mahkûm edildi. 2000 yılındaki genel aftan yararlanarak serbest kaldı.

Albin Kurti

Hapisten çıkıp Priştine’ye dönen Kurti, Kosova Eylem Ağı’nı (Kosovo Acting Network-KAN) kurdu. Viyana’da Kosova’nın statüsü ile alakalı olarak Sırbistan’la başlayan görüşmelerden sonra 12 Haziran 2005’te Vetëvendosje hareketine dönüştürdü.

Vetëvendosje (Kendin Karar Al) hareketi, 2010 yılında ilk kez katıldığı seçimlerde yüzde 12 oy alarak Kosova parlamentosunda 14 sandalye kazandı. 3 Şubat 2020 ile 3 Haziran 2020 tarihleri arasında başbakanlık makamında bulundu.

Kosova ile Arnavutluk’un birleşmesinden yana olan Kurtiç, Kosova bayrağının dayatılmış bir bayrak olduğunu belirterek kendi parti binasında Kosova bayrağını değil Arnavutluk bayrağını asıyor.

Kosova için aslında genç Albin Kurti’nin yarım kalan bir hikayesi vardı. 2020 Şubat’ında başbakan olması, Kosova halkı ve bölge devletleri için merak ve heyecan içermekteydi. 1999 Kosova Savaşı’ndan itibaren ülkeyi yöneten savaş komutanlarının 3 partisi de muhalefette kalmıştı. Bu da Kosova’da yeni seçmen kuşağın genç siyasetçi Albin Kurti’ye şans vermesiydi.  

Savaş sürecinde dünyaya gelen gençlerin seçtiği siyasetçilerin, yavaş yavaş Balkanlarda Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan, Hırvatistan ve Bosna Hersek’te sahne aldıklarını görüyoruz.  

Genç jenerasyonun Kurti’yi Başbakanlığa taşıyan beklentileri gayet basitti. Yolsuzluk ve yoksulluk sorununa karşı 20 yıldır geçmiş hükümetlerin çözümsüzlüğüne, yüz binlerce   Kosovalının Avrupa’ya göç etme zorunda kalmasına çare üreteceği beklentisiydi.

Kosova’nın mevcut sosyal ve ekonomik tıkanmışlığını aşabileceği düşünülen bir kişi olarak Kurti için beklentiler ve umutlar tabiî ki büyük. Genç Kosova devleti seçmenleri uzun zamandır istikrara hasret.  

Kasım ayında Lahey’e savaş suçu işlediği iddiasıyla gönderilen ülkenin kurucu Cumhurbaşkanı Haşim Taçi ve eski meclis başkanı parti lideri Kadri Veyseli’nin bu seçimlerde yer almayacak olması yeni bir sürecin başlangıcı olacaktır.  

Kosova da muhtemelen 40 gün sonra genel seçimler yapılacaktır.   

Kosova Meclisi ne yazık ki 12 yıldır ülkenin iç ve dış meselelerini, halkın sorunlarını giderecek başarıyı gösteremedi.  

Kosova da bugüne kadar hiçbir partinin tek başına iktidarı elde edememiş olması hem ülkeyi hem de batıyı tedirgin ediyordu. Koalisyon hükümetleri normal seçim sürecini doldurmadan sürekli erken seçimlere gitmek zorunda kaldı.   

Kosova’nın en büyük sorunu iç siyasetteki çekişmeler ve bunları körükleyen dış baskılar ve dayatmalar gölgesindeki ABD, Almanya, Avusturya ve Fransa etkisiydi. Bu baskılar hem Kosova devlet yönetim mekanizmalarını hem de halkı uzun zamandır yorarak ümitsizliğe sevk etti.  

Kosova’nın yıllardır çözüm bekleyen birikmiş iç ve dış sorunları var.  

Avrupa Birliği (AB) ve ABD’nin arabuluculuğunda devam eden Kosova-Sırbistan müzakereleri, Lahey merkezli ‘Özel Mahkeme’nin 1999 yılında Kosova’nın özgürlüğü için silahlı mücadele veren Kosova Kurtuluş Ordusu’nun (UÇK) mensuplarını yargılamayı öngören mahkeme, yargılamanın Kosova’nın mevcut önemli siyasi liderlerini hatta başbakanlık ve bakanlık yapan isimleri de kapsaması, Kosova’nın en önemli sorunu olarak dillendirdiği yolsuzlukla mücadele vaadi, eğitim ve sağlık gibi kamu hizmetlerin yetersizliği, işsizlik ve göç sorunu bunlardan bazılarıdır.  

Tüm sorunlara rağmen Albin Kurti’nin temiz bir siyasetçi kimliğine sahip olması, genç kuşak Kosovalıların ve işsiz kesimin umudu olarak liderliğe taşınmış olması önemli bir gelişmedir.  

ABD ve AB ülkeleri, genç Kosova devleti ve siyaseti üzerinde adeta bir gölge gibi kontrol mekanizmalarını hep diri tuttular. Bu yeni süreçte Türkiye’nin Kosova’nın tüm bileşenleriyle, istikrarlı bir ilişki kurması, iktidar muhalefet sivil toplum merkezli kültürel ekonomik sosyal politikalara önem vermesi gerekiyor.   

Kosova’nın Yeni Siyaset Kuşağının Türkiye’ye olan ilgi ve beklentisini iyi okumalıyız.  

Albin Kurti’nin genç, samimi, uluslararası ilişkilerde dengeli ve entelektüel bir kişiliğe sahip olması önemli bir fırsattır. Uzun yıllardır Kosova-Türkiye siyasetinin iktidar üzerinden yürütülen sınırlı ilişkileri ve 15 Temmuz ile durağanlaşan süreci yeniden inşaa etmek gerekiyor.   

Türkiye-Kosova ilişkilerinde yeni bir sürece ihtiyaç var. Kosovalı Türklerin sosyal kültürel ve politik varlıkları acil olarak   yeniden orta ve uzun vadeli bir şekilde masaya yatırılmalıdır.   

Kosova’nın siyasi, ekonomik ve sivil toplum dinamiklerine yönelik paylaşımcı eylem planı iktidar merkezli değil, uzun vadeli devlet politikası haline getirilmelidir.   

2019 yılı Haziran ayında Türkiye’ye sürpriz ziyaret gerçekleştiren Kurti, TBMM Başkanı Mustafa Şentop, TİKA ve Türkiye’deki partilerle görüşmeler gerçekleştirdi. Ayrıca Türkiye’deki Arnavut kökenli dernek ve vakıfları ziyaret eden Kurti, Türkiye ile ilişkilerini geliştirmekten yana olduğunu, özellikle de Arnavut tarihçilerin yetişmesi için Türkiye’deki arşivlerde araştırma yapmak üzere akademisyenleri burslandıracağını söylemişti.  

Albin Kurti, Türkiye ile Kosova arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine vurgu yapan ender siyasetçilerden biri olduğunu unutmamak gerekiyor.    

Kosova ile tarihsel ilişkimizi göz önünde bulundurarak bireysel, kurumsal, siyasal ilişkilerin ötesinde yeniden Kosova’nın gerçek sosyo-kültürel dinamik unsurlarıyla ilişkilerimizi yeniden canlandırmalıyız.