Mahalli Seçimlerin Sayısal Değerlendirmesi Bize Ne Anlatıyor?

Bu yazı 02/04/2024 tarihinde yayınlanmıştır.

*Sinan TAVUKCU/SDAV Başkanı

31 Mart Yerel Seçimleri sona erdi. Seçim sonuçlarına göre, AK Parti yerel yönetimlerde elinde bulundurduğu pek çok belediyeyi kaybetmiş durumda. Oy oranı bakımından CHP yüzde 37,6 oy oranıyla birinci parti haline gelirken AK parti yüzde 35,48 oy oranıyla ikinci sıraya düştü.

Bu seçimi yaklaşık 10 ay önce gerçekleşen genel seçimler ile kıyaslamak anlamlı sonuçlar verebilecektir. Her şeyden önce, CHP’yi birinci sıraya yerleştiren oy geçişlerinin kalıcı olup olmayacağı siyasetin geleceği bakımından önem taşımaktadır. Bu kayan oyların hangi siyasi tabandan geldiğinin tespiti kalıcılık sorusunun cevabını verebilecektir.

Yerel seçimlere ilişkin değerlendirmenin sağlıklı olması için kıyaslamada 14 Mayıs 2023 seçimlerinde kullanılan yurtiçi oylar dikkate alınmıştır. Bu arada, seçime yeni katılan 1 milyon 32 bin 610 seçmeni göz ardı etmemek gerekiyor. Ancak, ölüm sebebiyle seçmen kütüğünden düşenler ve yeni katılımların az çok dengeli olması ve genç seçmenin tercihleri ile alakalı elimizde yeterince veri olmaması sebebiyle genç seçmenin etkisini dikkate almak şimdilik zor.

14 Mayıs 2023 (yurt içi) ve 31 Mart 2024 seçimlerine katılım sayısı ve oranı aşağıdaki gibidir.

14 Mayıs 2023 tarihinde düzenlenen TBMM 28. Dönem milletvekilliği seçimi ittifaklar halinde gerçekleşti. Millet İttifakı’na dahil olan partilerden önemli oy potansiyeli bulunan Saadet Partisi’nin aldığı oy CHP oyları içinde toplandığı için ne kadar seçmenin tercihini kazandığı belli olmadı. Bu sebeple 2019 yerel seçimlerinde aldığı oy miktarını esas aldık. 2019, 2023 ve 2024 seçimlerinde toplam kullanılan oy oranının %97’sini aşan oyların partiler itibariyle dağılımı aşağıdaki gibidir.

14 Mayıs 2023 tarihinde gerçekleşen milletvekili genel seçimlerinde kullanılan yurtiçi oylar esas alındığında 10 ay içerisinde gerçekleşen oy değişikliği kabaca aşağıdaki gibi değişiklik göstermiştir.

Tablodan görüleceği üzere oyunu artıran partiler CHP ve Yeniden Refah Partisi (YRP) olmuştur.

YRP’deki oy artışı

Yukarıda açıkladığımız üzere, Saadet Partisi 2023 seçimlerine Millet İttifakı çatısı altında girdiği için kendisine ait oy sayısı bilinmemektedir. Ancak, 2019 Yerel Seçimlerinde aldığı oy 1.312.780’dir. YRP’nin 31 Mart 2023 seçimlerinde artan 1.346.048 oyunun muhtemelen 809.570’i Saadet Partisinden kaymış oylar olarak kabul edilebilir. Kalan 536.478 oyun, Milli Görüş kökenli AK parti seçmeninden gelmiş olması büyük ihtimaldir.

CHP’deki artış

Bu seçimde asıl değerlendirilmesi gereken CHP’nin oy artışıdır. Yıllardır yüzde 25 civarında çakılı kalan CHP oyları bu seçimde yüzde 37,76’ya çıkmıştır.

Tabi CHP için kullanılan bu oyların CHP içinde kalıcı olup olmayacağı önemlidir. Bunun için CHP’ye kayan oyların hangi seçmen tabanından geldiğinin bilinmesi gerekir.

14 Mayıs 2023 seçimlerinde seçime katılım oranı yüzde 88,9 iken 31 Mart 2024 seçimlerinde bu oranın yüzde 78,55 oranında gerçekleşmesi ve bu seçimde sandığa gitmeyen yüzde 10’un üzerindeki seçmenin Cumhur İttifakı’na yakın kesim olması, CHP oylarının oransal olarak yüksek çıkmasına etki etmiştir.

14 Mayıs 2023 seçimlerinde kullanılan oyların -ideolojik yakınlıkları da dikkate alarak- CHP’ye kaymış olan kısmını aşağıdaki gibi tahmin edebiliriz.

CHP’ye kayan oyların yaklaşık yarısı DEM’den gelen oylardır. Dolayısıyla bu oylar emanet Kürt seçmenlerinin oylardır. Toplu hareket etme özelliği gösteren bu seçmenin ittifak sona erdiğinde kendi partisine döneceği şüphesizdir.
Bunun dışında; milliyetçi tandanslı İyi Parti, Zafer Partisi ve Memleket Partisi’nden kayan oylar CHP’nin izleyeceği politikalara göre kalıcı olabileceği gibi bir sonraki seçimde başka tercihe de yönelebilir, CHP bakımından sadık oylar olarak görülmesi yanıltıcı olur.
TİP, ideoloji partisi olduğu için CHP ile ittifak yapamaya devam edebilir ancak kendi özerkliğini korumayı da sürdürecektir.
CHP yönetimi gelen oyların kalıcılığı konusunda endişeli olduğu için seçim sonuçlarının açıklanmasından sonra abartılı kutlamalar yapmamıştır.

Cumhur İttifakı oyları

Cumhur İttifakı’ndan ayrılan YRP, yüzde 7’ye doğru yükselen oyların teşviki ile kendisi bağımsız eksen izleyecek görünüyor.
AK Parti, MHP, İyi Parti, BBP’nin sandığa gitmeyen seçmeni CHP’ye yönelmeyerek siyasi ve ideolojik konumunda değişiklik yapmamış, rahatsızlıklarını, taleplerini ve değişim isteğini ortaya koymuştur.
En dikkat çekici olan İyi Parti tabanından CHP’ye büyük bir kayışın olmamasıdır. İyi Parti seçmeni CHP’ye oy vermek yerine büyük oranda sandığa gitmemeyi tercih etmiş görünüyor. MHP, İyi Parti ve BBP tabanının tavrı muhtemelen bu seçimin sonucunu belirleyici olmuştur.
Sandığa gitmeyen vatandaşın, siyasi çizgisini değiştirmediği dikkate alındığında; verdiği mesajlar doğru okunup, rahatsızlık duyduğu hususlar ve değişim istekleri ciddi şekilde değerlendirildiğinde, yeni bir siyaset zemini üzerinde yapılacak bir ittifaka %60’lık bir tabanın destek vermesi beklenebilir. Küresel sistemin yeniden inşa edildiği, Türkiye’nin pek çok tehdit ve sınama ile yüz yüze olduğu içinde bulunduğumuz dönemde, bu taban her dönem olduğu gibi yine güven duyduklarına desteğini esirgemeyecektir. Genellikle pragmatik davranan ve pazarlık yapmayı seven YRP’de böyle bir ittifak içerisinde yer alabilir.

Son olarak; belediyelerin bir çoğunu kaybetmek AK Parti hükümeti için elbette siyasi başarısızlıktır. Ancak, ekonomik sıkıntıları çözmede zorlanan hükümetin belediyelerin mali yükünü CHP’ye devrederek elini rahatlatacağı da aşikardır.