Patates ve Soğan Fiyatlarındaki Artışın Nedenleri

Günlük yaşantımızın en sık kullanılan ürünlerinden olan soğan ve patates fiyatlarında son dönemde hissedilir bir artış yaşandı. Peki bu artışa ne ya da neler sebep oldu inceleyelim. İktisatta fiyatların artmasının iki temel unsuru vardır; talepteki artış ya da arzdaki azalış.  Arz eksikliği demek daha az malın piyasaya sürülmesi demektir. Peki arzı neler azaltır? (1) Üretim maliyetlerinin artması durumunda üretici daha az kar elde edeceği için aynı fiyat seviyesinden daha az mal üretmeyi tercih eder. Üretimin azalması durumunda da fiyatlar genel seviyesinde artış meydana gelir. (2) Eğer üretici sayısında azalış meydana gelirse aynı fiyat seviyesinden daha az üretim olacağı için arz azalır, fiyatlar yükselir. (3) Üretici farklı bir mal üretmeyi tercih ederse o malın arzı düşer. (4) Tamamlayıcı ve ikame malların fiyatları da arzı etkileyen önemli faktörlerdendir. (5) Arzı azaltan bir diğer etken de malın gelecekteki fiyatı ile ilgili beklentilerdir. Eğer üretici gelecekte malın fiyatının yükseleceğini düşünüyorsa o malı şimdi üretmek istemez böylece arzda azalma meydana gelir.

Konumuza dönecek olursak, soğan ve patates fiyatlarındaki artışın arz eksikliğinden kaynaklanmasından yola çıkarak söz konusu ürünlerin arzındaki azalışta dört ana etkenin söz konusu olduğunu söyleyebiliriz. Bunlardan biri geçtiğimiz yılda fiyatların düşük olması nedeni ile üretimdeki azalış, ikincisi çiftçilerin gelirlerinde meydana gelen daralma üçüncüsü yaşanan iklim değişikliklerinin üretimi olumsuz etkilemesi ve dördüncüsü bazı üreticilerin yeterli miktarda ürün olmasına rağmen fiyatların yükselmesi için stoklama yapması.

Gelin hem son bir aylık hem de son iki yıllık soğan ve patates fiyatlarındaki değişimi tablo üzerinden inceleyelim.

Kaynak: http://halfiyatlari.ibb.gov.tr/

Tablodan görüldüğü üzere patates fiyatları haziran ayı içerisinde yüzde 100 artarken bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 74 artış göstermiştir. Soğan fiyatları ise haziran ayı içerisinde yüzde 244 artarken bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 450 artış göstermiştir. Evet fiyatlarda hissedilir bir artış söz konusudur. Ancak bunun sebebi stoklama yapılması değildir, hasat döneminde aşırı yağmur ve dolu yağması nedeni ile ekilen ürünlerin deforme olması ve bu sebeple iç talebin karşılanamamasıdır. Hal böyle olunca da çiftçi bu yıl fazla ürün ekmemiş ve ürün arzında azalış meydana gelmiştir. Bu da fiyatlar genel seviyesini yukarı taşımıştır. Yani fiyatları yukarıya taşıyan etken aslında iklim değişikliklerinden kaynaklı olarak arzın azalmasıdır.

Burada belirtmekte fayda var, eğer siz üretim planlamalarınızı etkin oluşturmaz, bir önceki sezonda oluşan fiyatlara göre üretime karar verirseniz bu durum eninde sonunda hem üreticiyi hem de tüketiciyi mağdur eder. Konumuzdan örneklendirecek olursak 2017 yılında fiyatların düşük kalması çiftçiye zarar ettiriyor ve bu nedenle çiftçi üretimini düşürüyorsa, iç talep ve dış talep doğrultusunda tarım planlamanızı önceden yaparak üretimin düşmesini ve bundan dolayı da fiyatların artmasını engelleyebilirsiniz.

Peki fiyatlar artmaya devam edecek mi? Bu soruya yanıt Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi’den geldi ve fiyatlara müdahalenin başladığını duyurdu. Söz konusu ürünlerde kısıtlı miktarlarda da olsa ithalata izin verilecek. Bu ne anlama geliyor derseniz, üretimde meydana gelen azalış ithalat ile karşılanmaya çalışılacaktır, bunun da fiyatları aşağı çekmesi beklenmektedir. Ancak bu durum kısa vadede çözüm olsa da kalıcı biz çözüm değildir. Eğer siz üretim eksikliğinden kaynaklı olan fiyat yükselişlerini ithalat ile gidermeye çalışırsanız, yaptığınız her ithalat ile yerli üreticiyi üretimden koparır ve uzun vadede dışa bağımlılığınızı artırırsınız. Bu nedenle acil müdahale edilmesi gibi durumlarda ithalat elbette yapılmalıdır ancak Türkiye’nin asıl hedefi yerli üreticiyi destekleyerek üretimi ve dolayısı ile ihracatı artırmak olmalıdır. Bunun geri dönüşleri Türkiye ekonomisine çok daha faydalı ve kalıcı olacaktır.

27.06.2018