Çağın Karanlık Orduları Özel Güvenlik Şirketleri

Paralı askerlerin kullanımı dünya genelinde giderek artıyor. BM tarafından verilen bilgiye göre piyasadaki ticaret her yıl yüzde 8 oranında artıyor. BM paralı asker uzmanı Anton KARTZ, her yıl dünya genelindeki paralı asker cirosunun 244 milyar Avroyu bulduğunu söylüyor.

Dünyada paralı asker için en fazla para harcayan ülke ABD her yıl paralı asker çalıştıran şirketlere 138 milyar dolar ödüyor. 2012 yılında IRAK ve AFGANİSTAN’da çalıştırdığı paralı askerlere 44 milyar dolar ödedi. BM’lerde bu tür özel şirketlere iş veriyor.

Paralı askerlerin kullanımının kontrolü ile ilgili ortak standartlar belirlenmediği takdirde BM’lerin itibarının zedeleneceğini, BM’lerin paralı asker uzmanı Anton KARTZ ifade ediyor.

Paralı Asker  :  Para karşılığı tabi olmadığı bir milletin ordusunda görev yapan askerlerdir, diye tarif ediyor.

Dünyanın en büyük özel güvenlik şirketlerinden biri olan Blackwater ABD Dışişleri Bakanlığı, Pentagon ve CIA’nın yüzmilyonlarca dolar değerindeki ihalelerini alarak Afganistan, Irak başta olmak üzere ABD ordusunun operasyonlarına destek sağlıyor. 1997’de kurulan ve bünyesinde binlerce paralı asker bulunan şirket, 2006 yılından beri ABD’li diplomatlara koruma sağlıyor. ABD üretimi silahları PKK’ya verdiği iddia edilen şirket kötü ürünü gizlemek için ismini 2009’da değiştirdi. Önce exe services 2011’de ise Academi olarak değiştirdi. Şirket zaman zaman fotoğraflar yayınlıyor. Şirketin yayınladığı fotoğraflara bakınca AFRİKA ve Ortadoğu’nun başka bölgelerinde de Pentagon’un güdümünde çalıştıkları anlaşılıyor.

İngiltere’de de güvenlik şirketleri sayısı son birkaç yılda yüzlerce sayıya ulaştı. Yasal boşluklardan yararlanan bu şirketler yeterince denetlenemiyor. İngiltere’de güvenlik şirketlerinin büyümesindeki en önemli etken Irak’ta yatırım yapan petrol ve doğalgaz şirketleri koruma için paralı askerleri talep ediyor olmaları castle international adlı özel güvenlik şirketinin paralı askerliğide ABD tarafından Suriye ve Irak’ta kullanılmaktadır.

Afrika’da enerji kaynaklarına sahip ülkeler ve 2011 yılında Kaddafi’nin devrilmesinin ardından enerji kaynakları yabancı ülkeler tarafından yağmalanan Libya paralı askerlerin en çok kullanıldığı ülkeler arasında, ayrıca Nijerya’da BAKO Haram’a karşı savaşta Güney Afrikalı paralı askerlerin, Yemen de ise Sudi öncülüğündeki koalisyonun Husilerle savaşında ise ABD merkezli Blakwater şirketini (şimdiki adıyla Academi) kullanıyor. Şirket burada Kolombiyalı kiralık savaşçıları kullanıyor.

Paralı askerlerin tarihi savaşın tarihi kadar eskidir. Özel askeri şirketler ise 11 Eylül sonrasında ABD’nin terörizme ve kendisine göre terörizme destek veren devletlere karşı açtığı savaş özel askeri şirketler içinde bir dönüm noktası olmuştur. BM’nin gücünü yitirdiği ve uluslararası hukukun geçersizleştiği bir dönemin tamamen kâr amaçlı çalışan özel askeri şirketlere geriş bir hareket alanı sağladı. Bunlar kâr amaçlı kuruluşlardır ve savaşla ilgili konularda profesyonel hizmet veriyorlar. Lojistik destek, gizli istihbarat, operasyonel destek çatışma bölgelerinde savaşma, askeri teknik yardım, askeri eğitim gibi hizmetler veriyorlar.

Özel askeri şirketler genellikle ABD, İngiltere ve Güney Afrika kökenli, çalıştıkları bölgeler Afrika, Güney Amerika, Ortadoğu ve Afganistan gibi savaşların olduğu bölgeler savaş sırasında olduğu gibi savaş sonrası da özel askeri şirketler için bir altın madeni haline gelmiştir. Irak’ta Pentagon’dan sonra en büyük gücü özel şirketler oluşturmuştur.

Savaşın özelleşmesi her geçen gün artarak devam etmektedir. Bu endüstrinin kollarını uzatmadığı, bir çatışma ve savaşın olmadığı düşünülmüyor. Özel askeri şirketler devletlerden aldıkları paralarla her geçen gün büyüyor ve güçleniyorlar.

ABD, Orta Asya, Afganistan, Irak, Suriye’ye yönelik harcamaları yaklaşık 100 milyar dolar. Özel askeri şirketlere ayrılan para 40 milyar dolar. ABD askeri harcamalarının üçte birini özel askeri şirketlere aktarıyor. Önümüzdeki dönemde içinde paranın ve şiddetin dolaştığı gri alanların büyüyeceğini gösteriyor.

Bir kısım özel askeri şirketler çatışmalara bizzat katılmaktadırlar. Bu gibi nedenlerden dolayı özel güvenlik şirketlerinin tanımlarına ilişkin tartışmalar vardır. Tanımından daha önemli olanı bu oluşumların neyi temsil ettikleri. BM’ler raportörü hazırlamış olduğu raporda paralı askerlerin faaliyetleri, son yıllarda halkların kendi kaderlerini belirleme haklarını kullanmasını engellemektedir. Özel Askeri Şirketler insan haklarını ihlal etmek için devreye sokulan bir şiddet biçimidir.  Askeri Şirketler Anonim Şirket haline gelmiş paralı askerlerdir. Bu şirketler zaman zaman uluslar arası bir operasyonun parçası olmakta ya da bulunduğu bölgelerde kullandıkları güçler olmaktadırlar. Güçlü devletlere bu şirketler birçok olanaklar sunuyor.

Bu devletler askeri müdahalenin getireceği maliyet ve risklerden kurtuluyorlar. Kendi kamuoylarının tepkilerini engellemiş oluyorlar. İnsan hakları ihlalleri için hesap vermek durumunda kalmıyorlar.

Özel Askeri endüstriyi doğuran nedenler :

• Soğuk savaşın sona ermesi ile güvenlik piyasasında yaşanan değişimler
• Savaşın yapısındaki değişimler
• Özelleşmenin hız kazanması

Bu değişkenler özel askeri şirketlerin kurulmasına yönelik global düzeyde talep yaratmıştır. Bu bağlamda;

1. Etnik çatışmalar ve iç savaşlardaki artış güvenliği önemli boyutlarda tehdit edici bir unsur olarak ortaya çıktı.
2. Bu çatışmalar başka tür müdahalelere kapı açtı.
3. Aşırı militarize olmaya dayanan soğuk savaştan sonra dünya ölçeğinde orduların küçülmeye başlaması.
4. Teknolojinin gelişmesi ile 1990’larda 6 milyondan fazla personel ordudan ayrılmak durumunda kaldı.
5. Bu durum özel askeri endüstri için yedek bir güç oluşturdu.
6. İşlerini kaybedenler sadece askerler değildi.
7. Özel birliklerden ayrılanlar kendi güçlerini koruyarak (Sovyet Alfa güçleri, Güney Afrika’da 32.Recconnaissance Battalion) kendi güvenlik şirketlerini kurdular.
8. KGB’nin % 70’i yeni oluşan endüstri içinde yer aldı.
9. Kitle silahları stoku piyasaya açıldı. Tanklar, tüfekler, kalaşnikoflar hata uçaklar, helikopterler parası olanlar tarafından sahip olunacak hale geldi.
10. Bütün bunlar özel askeri şirketlerin ihtiyaç duyduğu personel ve teçhizat için gerekli koşulları sağladı.
11. Düşük yoğunluklu savaşların önem kazanması özel eğitim almış yetişmiş profesyonellere olan ihtiyacı aratırdı.

Sonuç :

Özel askeri firmalar gelecekte de küresel güvenliğin önemli aktörlerinden birisi olmaya devam edecektir. Özel askeri güvenlik şirketlerinin daha ucuz ve daha etkili hizmet sundukları şüphelidir. Firmaların icra ettiği faaliyetlerin şeffaflığı ve denetimi düzenli ordunun şeffaflık ve denetimden daha düşük seviyededir.

Ordular ve hükümetler tarafından problemli bölgelerde kamuoyunun tepkisini daha az hissetmek maksadıyla karanlık görevlerde kullanılan özel askeri güvenlik firmaları sözleşme yapan ülkeleri daha büyük problemlerle karşı karşıya bırakabilir. Demokrasinin kontrol mekanizmaları olan medya ve sivil toplum kuruluşların denetim alanı dışında kalan devlet kurumları tarafından dahi kontrol edilemeyen askeri güvenlik firmaları daha büyük problemlerin yaşanmasına sebep olabileceklerdir. Firma çalışanlarının meşruiyeti yakın gelecekte de tartışılmaya devam edecektir.
Şimdilik yasal boşluklardan yararlanan firmalar, çalışanları ve sahipleri için yüksek kâr oranlarıyla şeffaflığı ve kontrol edilebilirliği şüpheli bir şekilde faaliyet sürdürebilmektedirler.

Firmalarla sözleşme imzalayan hükümetlerinde kontrol ve değerlendirme kurullarında eksiklikleri vardır. Sözleşme şartlarının yazılması ve kontrolü konusunda yetişmiş tecrübe ve bilgi sahibi personel eksikliği sözleşmelerde inisiyatifi güvenlik firmalarına bırakmaktadır. Bu firmaların birinci amacı yapabilecekleri en büyük karı kazanmaktır. Ülkemizde bu yazıda belirttiğimiz şekilde çalışan askeri güvenlik şirketi mevcut değildir. Konu ile ilgili bilimsel çalışmaların yapılması yakın gelecekte bu alanda faaliyet gösterecek Türk firmaları ve bu konuda düzenleme yapacak hükümet yetkilileri için destek dokümanı niteliği taşıyacaktır. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin profesyonel orduya dönüşmesi ile gelecekte silahlı kuvvetlerden ayrılan personel sayısını da dikkate aldığımızda ülkemizde de bu tür şirketlerin kurulması çok muhtemeldir.  Şu anda çok sınırlı sayıda komando ve özel kuvvetlerden emekli olan bir kısım personel IRAK, AFGANİSİTAN ve LİBYA’da iş alan Türk ve Amerikan şirketlerinin şantiye sahalarında görev yapmaktadırlar. Basra Körfezi’nde deniz suyundan elektrik enerjisi üreten, yabancı gemilerde güvenlik görevi yapan, TSK’dan emekli olan uzman Subay ve Astsubaylar mevcuttur.