Temelde Rusya’nın çıkarlarının temini için resmi olmayan unsurların kullanılması konseptinin gereğinin bir sonucu olarak kurulmuş bir oluşumdur. Üyelerinin çoğunluğu Rus askeri istihbarat teşkilatı (GRU) tarafından eğitilmiştir.

Wagner’in liderliğini GRU özel operasyon birliğinden emekli olan Dimitry Valeryevich Utkin yapmaktadır.

Rusya son yıllarda özellikle Ortadoğu ve Afrika’da gittikçe artan bir şekilde özel güvenlik şirketlerinden faydalanmaktadır. Genellikle iç çatışma ve zayıf devlet otoritelerinin bulunduğu sorumlu bölgelerde kullandığı özel güvenlik şirketlerinden ismi uluslararası kamuoyunda sıkça duyulan WAGNER gruptur.

Wagner paralı askerlerinin önemli bir bölümü ciddi bir askeri tecrübeye sahiptir. Ancak bir kısmı eski suçlulardan oluşmaktadır ve eğitimleri zayıftır. Wagner grubu üyelerinin ideolojik açıdan homojen bir duruşu yoktur. Bir kısmının aşırı sağcı ve Nazi oldukları tespit edilmiştir. Grubun üyelerinin çoğunluğu emekli Rus Özel Kuvvetleri mensubudur. İçlerinde az da olsa Sırp, Kazak, Çeçen, İnguş asıllı üyeler de vardır. Wagner elemanlarının esas motivasyon kaynağı paradır. Bu grubun ismi ilk olarak 2014 yılında Dombas’taki çatışmalarda ayrılıkçılara destek verdiği Ukrayna’da Ukrayna İstihbaratı tarafından tespit edilmiştir.

Rusya bu grubun özellikle Suriye, Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Sudan, Zimbabwe, Mozambik gibi ülkelerdeki faaliyetleri Rusya tarafından örtülü veya yarı açık olarak desteklenmektedir. Grubun amacı Rusya’nın ulusal çıkarları doğrultusunda çalışmaktır. Rusya söylemlerinde Wagner grupla ilişkisini reddetse de bu durum gerçeği yansıtmamaktadır. Rusya’nın Wagner ile ilişkisini reddetmesinin esas amacı uluslararası hukuktan doğabilecek sorumluluktan kaçmasıdır. Bir diğer nedeni ise Kremlin üzerinde resmi asker kayıpları nedeniyle siyasi risklerin azaltılmasını sağlamaktır.

Wagner grup Putin ile yakın ilişkisi olan Rus Oligark Yevgeny Prigozhin tarafından 2014 yılında kurulmuştur. Prigozhin Putin lehine propagandaları yürüten internet araştırma merkezinin de sahibidir. Bu kuruluş 2016 yılında yapılan ABD başkanlık seçimlerine Rusya’nın müdahale ettiğine dair iddiaların merkezinde yer almıştır. Bu nedenle Prigozhin yaptırımlara maruz kalmıştır. Wagner istihbarat, istihbarata karşı koyma, sabotaj gibi faaliyetlerin yanısıra bizzat çatışmalara katılmakta ve kayıplar vermektedir. Bu durum Suriye ve Libya’da belirgin olarak ortaya çıkmıştır. Wagner’in toplam mevcudu 5 bin civarındadır. Wagner Suriye’de ve Libya’da Rus askerleri ile birlikte çatışma bölgelerinde bulunuyor, onlara danışmanlık yapıyor. Müttefik güçlere verilen özel silahları kullanıyor. Rusya’nın varlığını perdelemeye yönelik çalışmalar yapıyor. Wagner, Rusya’nın bulunduğu sorunlu bölgelerde yaptığı faaliyetlerin gizlenmesi adına etkili bir yapılanmadır.

Wagner grupta görev alacak elemanlar aşağıdaki şartları kabul etmek durumundadır.

Şirket elemanları şirketin yaptığı faaliyetlerin gizlenmesi adına 10 yıllık bir anlaşma imzalarlar.

İmzalanan bu anlaşma ölmeleri durumunda tazminat alabilmeleri için ailelerini de bağlanmaktadır.

Görev bölgelerine geldiklerinde üzerlerinde bulunan telefon kayıt cihazı elemanlar ve görev kapsamı dışındaki bütün elektronik cihazlarına el konur.

Çatışmalarda ölen Wagner üyeleri ülkelerine götürülür. Ailelerine gösterilmeksizin mühürlü tabutlar içerisinde defnedilirler.

Wagner in bir başka özelliği de standart bir ticari teşekkül olmamasıdır.

Ne Rusya da ne uluslararası alanda Wagner gruba ait kayıtlı yasal bir organizasyon bulunmamaktadır.

Aslında var olan bu yapının faaliyetlerinden sahiplerini sorumlu tutmak mümkün değildir. Bu özellikleri nedeniyle Wagner çağımızın karanlık ordularından biridir.

Suriye’de Wagner

Wagner Suriye’de vardır. Suriye’deki mevcudu 2000-2500 civarındadır. Zaman zaman rejim güçleri ile birlikte zaman zaman da Rus askerleri ile birlikte çatışmalara katılıyorlar. 2016 yılında Palmyra’nın IŞİD’den alınması için düzenlenen operasyona 2000-3000 Wagner mensubu aktif olarak katılmıştır. Bu çatışmalarda başarı gösteren Wagner mensupları ödüllendirilmiştir. 7 Şubat 2018de rejim güçlerinin Deyrezzor’da bulunan petrol ve doğalgaz tesislerinin PKK/YPG den temizlenmesi için başlattıkları operasyonda Wagner grubu mensupları da görev almıştır. Bu operasyonda hava unsurlarının topçu artışlarının PKK /YPG’ye verdiği ateş desteğinde çok sayıda Wagner mensubu ölmüştür. Rusya bu durumu gizlemiş. Rus ordusu ile ilişkisi olmayan 5 Rus vatandaş hayatını kaybetmiştir diye açıklama yapılmıştır. ABD li kaynaklar ölen Wagner mensubunun 200 kişi olduğunu duyurmuştur. Bu operasyonda ölen Wagner mensupları olaydan günlerce sonra kademeli olarak gizlice Rusya’ya götürülmüştür.

Libya’da Wagner

Libya’da sayıları  1500 2000 arasında değişen Wagner elemanı mevcuttur. Bunlar cephede bizzat çatışmalara girmiyorlar, genellikle keskin nişancı olarak görev yapıyorlar.

Ayrıca cephe gerisinde İHA ve savunma sistemlerinde operatör olarak görev yapıyorlar. Bir kısım Wagner unsuru ise isyancı General Halife Hafter saflarında savaşmak için BAE tarafından Sudan ve Çad’dan getirilen paralı askerler eğitiyorlar.

Rusya Libya’da bir yandan Hafter’e destek verirken diğer yandan da BM tarafından tanınan UMH ile görüşmeler yapıyor.

Bütün bunlara rağmen Rusya Libya iç savaşına müdahil olmadığını ifade ediyor. Ancak Hafter’in Sözcüsü Ahmet el Mismari Wagner’in varlığını reddederken kendilerine destek veren bazı Rus grupların varlığını kabul ediyor.

Halife Hafter 2018 yılında Rusya’ya bir siyaset gerçekleştirmiş savunma Bakanlığı yetkilileri ile yaptığı görüşmeye Wagner grubun kurucusu ve sorumlusu Prigozhin’e katılmıştır. Rusya’nın hem Halife Hafter’i destekleyip hem de UMH ile görüşmesindeki amaç Halife Hafter’in kazanmasından çok görüşme masasında etkili bir aktör olarak yerini almak istemesidir diye değerlendirmek sanırım yanlış olmayacaktır. Rusya masada olacaktır ve Libya’da iç savaş bittikten sonra da birtakım kazanımlar elde edecektir. Avrupa’nın istikrar ve güvenliği Akdeniz'deki istikrar ve güvenlikle çok yakından ilgilidir. Suriye’den sonra Rusya'nın Libya’da bulunması demek Avrupa’nın güneyden kuşatılması demektir. NATO içinde Rusya'nın Libya’da bulunması tehlikeli bir durumdur.