Postmodern Dünyanın Simüle Edilmiş Kahramanı: Z Kuşağı

Bu yazı 11/01/2023 tarihinde yayınlanmıştır.

*Prof.Dr. Tevfik ERDEM /SDE  İç Politika ve Hukuk Kordinatörü 

Araştırma maliyetleri oldukça yüksek ancak bazı araştırma şirketleri 2023 genel seçimleriyle ilgili neredeyse her ay birkaç bin kişiyle tüm Türkiye’yi temsil ettiklerini iddia ettikleri bir örneklemden hareketle araştırma sonuçlarını ilan ediyorlar.   

Gazete ya da internet haber sitelerindeki manşetler şöyle “Cumhur ittifakı (ya da AKP ya da MHP) dibi gördü!”, “MHP'nin paçalarını tutuşturacak Z kuşağı anket sonuçları…” gibi.

Bu anketlerden örneğin birine baktığınızda, Ak Parti %30.8 CHP ise, %24.8’de, İyi Parti %19.4, HDP %7.1, MHP %6 ve 1-2 puan alan diğerleri sıralanıyor. Muhalefet için Ak Partinin oylarının %30’lara inmesi bırakın onu hadi “dibin dibi(!)” diyeceğiniz %29.8’e inmesi, büyük başarı. İktidar için dibi görme olarak tanımladıkları orana kendileri ancak tarafgir olduğu ayan beyan şirketlerin sonuçlarında ulaşabilip, bunu büyük bir başarı olarak görüyorlar, üstelik hayat pahalılığının, ekonomik sorunların kendi anketlerinde en az %50 ile ilk sırayı aldığı sonuçlarda bile. Boş tencere teorisi de seçmenin tercihini açıklamaya yeterli olmuyor. Ama can kurtarıcı bir aparat olarak Z Kuşağı hemen imdada yetişiyor.

Z Kuşağı 1997 ve sonrası doğan (17-25) yaş arasındaki ifade etmek için kullanılıyor. Bu kuşağa atfedilen temel özellikler ise kararsız, sabırsız, teknolojik sosyalleşmeyi yaşayan ve otoriteyle de arası çok iyi olmayan bir kuşak olarak tanımlanması. Tam da diktatörlük düşmanı bir kuşak. Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişle pardon bir “rejim” değişikliği ile diktatörlüğe geçişle (!) birlikte rahatsızlığı dillendiren bir kuşak. Tabii bu kuşak tasnifi ve teorilerin bir sıkıntısı var: Sanki tüm kuşak mensupları aynı imkânlara, fırsat zeminine ve özelliklere sahip ve bundan dolayı da benzer şekilde düşünen ve hareket eden bir kuşak olma vasfına sahip imiş gibi tüm kuşak mensuplarını aynı çuvalın içine sokan indirgemeci yaklaşım sergilenmesi.

Anketlerde de benzer iddia dile getiriliyor. Z kuşağı bu yüzden şirketlerin, muhalefetin önüne katarak arenaya sürdüğü bir Spartaküs gibi. Ezilen ve sömürülen sınıfların intikamını komprador burjuvaziden alacak olan postmodern dünyanın simüle edilmiş kahramanı.

Genç kuşaklar elbette ki değişime diğer kuşaklara göre daha açıklar ve bu noktada da itici güce sahipler. Ancak dediğim gibi tüm Z kuşağı tabir edilen kitleyi homojen bir yığın olarak görmek mümkün değil. Üstelik iktidarın elinde yeni kuşaklara sunduğu çeşitli imkânlar, fırsat ve idoller de var. Önceki kuşakların Tanzimat’tan beri sahip olduğu Batı karşısındaki ezikliği yaşamayan, böyle bir deneyimi test etmeyen etmediği gibi kendine güvenen ve daha iyisini ortaya koyabileceğini düşünen bir teknofest kuşağı da var.

Bir de hâlâ 1960’lı yılların gerillacılık hülyalarıyla yaşayan ve kendi ülkelerinin değerlerine düşman, modern teknolojiyle barışık olmayan ve kendi yurduna bir milim katkı sağlama isteği duymadığı gibi, diğerlerinin de buna erişmesini engellemeye çalışan arkaik bir Z Kuşağı var. Kendisi gibi düşünmeyen herkese ve her şeye karşı savaş açan bir kuşağımsı şey. Her şeye karşı olmayı Z kuşağının özelliği olarak görenler de bu tavrı devrimcilik ve evrenselcilik olarak pazarlayabiliyorlar.

5 Ocak 2022 tarihinde ODTÜ’de savunma sanayisi firmalarının temsilcileri ile öğrencilerin buluşacağı 2. ODTÜ Savunma Sanayii Zirvesi yapılmak istenir. Zirveye TUSAŞ, ASELSAN, HAVELSAN, ROKETSAN, METEKSAN ve TÜBİTAK SAGE gibi sektörün önde gelen firmalarının da yer alacağı 20 firmanın katılım sağlaması beklenmektedir. Ancak bir grup dağ kaçkını Z kuşağımsı ODTÜ’lünün zirvenin yapılacağı yerdeki stantları tahrip etmesiyle zirve ertelenir. Bunların Y kuşağımsıları da ODTÜ’ye McDonald’s açılınca Amerikan kot, bot ve parkalarıyla açılışı protesto etmişlerdi.

Üniversitedeki bu tür bir protesto ve vandallığı Amerika ya da Fransa’da düşünmek mümkün mü? Mesela Amerika’da Georgia Tech’de öğrenciler kendi ülkelerinin savunma sanayiinde yaptığı faaliyetleri boykot edip saldırıyorlar. Tepkinin ne olacağını bekliyorsunuz?

Bu tür zirveler öğrenci ile firma arasındaki bağın kurulmasına zemin sağladığı için Z kuşağımsılar aynı zamanda diğer öğrencilerin iş fırsatlarını, kendilerini geliştirebilecekleri alanın açılmasını da engelliyorlar.

Anketler ve Z Kuşağı

Aşağıda bazı araştırma şirketlerinin yaptığı anket sonuçlarında, Z kuşağı tabir edilen 17-25 yaş aralığındaki gençlerin oy tercihleri verilmiştir. Veriler 2021 ve Ocak 2023 tarihleri arasında yapılmıştır. Anketlerin 2500 üzeri denekle ve tüm Türkiye’yi temsil niteliğine sahip iller baz alınarak yapıldığı belirtilmiştir.

Z kuşağı ve tüm yaş grupları bazı anket şirketlerinin sonuçları

-Krrsız: Kararsız

-Zafer Partisi ve TDP dışında %5’i bulmayan oy oranları gösterilmemiştir. Bu nedenle toplamın 100’ü bulması beklenmemelidir. Zafer ve TDP, sadece iki anket şirketi verisinde oy oranları %5’in üzerinde olmasından dolayı gösterilmişlerdir.

Anket sonuçlarıyla ilgili şunları söylemek mümkün:

Tüm yaş gruplarıyla Z kuşağının oy tercihleri en çok AK Parti de dikkat çekici biçimde azalmaktadır. Fark (28.1-12.5) %11.6’dır. MHP’de kuşaklar arası oy farkı az görünmekle birlikte oran neredeyse 2.5 katı kadar azalmaktadır (%8.7:3.5=2.48). MHP ile ilgili anket sonuçları ile sandık sonuçları arasındaki farkın varlığını bir kenara koyarak bu ifadeyi yazıyorum. Azalma HDP’de de kendini göstermekte, Metropoll hariç tüm anket sonuçları Z kuşağının HDP’ye yönelik tercihini 5.5 ila 7.5 arasında göstermekte. Seçim barajının %7’ye düşürülmesi HDP’nin emanet oyları alamayacağı ve gerçek oy oranının ne olduğunun ortaya çıkacağı anlamına gelmektedir. Anket sonuçları, sürekli dillendirdiğim HDP’nin oy oranının %6-7 arasında olduğuna dair iddiamı da doğrulamakta.

Tekrarlanan İstanbul seçimlerini doğru tahmin etme iddiası Themis’e aşırı özgüven kazandırmış olacak ki, Zafer Partisi’ni  %17.3 ile gösterirken İyi Partiyi %5.3’e indirmektedir. İyi Parti için oran diğer anket verileriyle %10’luk bir sapma göstermektedir. Bu tür keskin sapma örnekleri bence sağlıklı bir örneklemle çalışılmadığı anlamına gelmektedir. Zafer Partisi için sapmayı siz hesaplayın:)

Kararsızlar ve oy veremeyeceğini belirten tepkililerin oranı da oldukça yüksek görünüyor. Oy vermeyeceğini belirtenler gerçekten apolitik olabilir ve siyasi duyarsızlıkları seçim günü de devam edebilir. Ancak bu yüksek karasızlar oranı, tüm partilerin iştahını kabartacak kadar fazla görünüyor, muhtemelen kararsızlıklarının sebebini öğrenip ona göre politika geliştirmeyi hedeflemek tüm partilerin programındadır diye düşünüyorum.

Z Kuşağının Ak Partiye oy verme oranını en düşük gösteren ORC’de bile az da olsa Ak Partinin oylarında bir artma, CHP’nin oylarında da az da olsa bir azalmanın olduğu görülmekte. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 8 Ocak 2022 tarihinde gençlerle yaptığı buluşmada sık sık “Ak gençlik” ifadesini kullandı. Bundan sonraki konuşmalarında onları daha fazla muhatap alacaktır. Ancak sık yapılan hatalardan biri ile genç kuşağa yaklaşılmak istenirse bunun mümkün olmayacağını da hatırlatmak gerekli. Hata şu; sürekli eski Türkiye’yi hatırlatarak, eskiden ülke şöyleydi, eskiden böyleydi diyerek bu kuşağa hitap etmek çok anlamlı değil. Geleceğe ve bugüne odaklı bir kuşağı geçmişe göndermek bu yaş grubu için hiç anlamlı ve cazip değil. Bu tutumun oy çekme ihtimali SIFIR.

2023 yılındaki genel seçimlerde 13 milyon civarında olacağı tahmin edilen Z kuşağı seçmeninin ne kadar önemli olduğu açık. Görünen o ki bu kuşak seçime kadar partilerin daha fazla ilgisini çekecek olan bir kuşak. Özellikle de henüz kararsız olduğunu belirtenlerin oranı bu kadar yüksek çıkmaya devam ederse gençlere yönelik yeni seçim stratejileriyle daha da fazla karşılaşmak mümkün.