Anket Şirketlerinin Sandıkla İmtihanı ve Yeniden “Yeni Alaşım Teorisi”

Bu seçim döneminde anket şirketlerinin ortaya koydukları sonuçlar sıkı bir tartışma konusu oldu. Sayın Cumhurbaşkanı anket şirketlerinin sonuçlarına güvenmediklerini ve kendilerinin çok meşhur olmayan araştırma şirketleriyle çalışmalarını yürüttüklerini belirtti. Sayın Bahçeli her seçim döneminde partileriyle ilgili tahminlerde bulunan araştırma şirketleri hakkında haklı eleştirisiyle hatırlanır. Haklı olarak çünkü sandık sonucuyla birbirini tutmayan oranlar belirtilmiştir çoğu kez. Ancak dikkate değer ki, bu seçim döneminde MHP’nin oylarının artacağı söz konusu şirketler tarafından çok fazla dile getirildi. Sonuç, araştırma şirketleri doğru söylemişti, MHP seçimden kazançlı çıkan partilerden biriydi.

Türkiye’deki seçimler araştırma şirketlerinin işlerini kolaylaştıracak bir seçmen kitlesinin olduğunu ortaya çıkardı, %2-3’lük sapmalarla tahminde bulunmak çok kolay çünkü parti kimliğiyle oy verme davranışını gerçekleştiren bir seçmen profiliyle karşı karşıyayız. Bir araştırma şirketiniz varsa Türkiye’de genel seçimler için partilere göre kabaca şöyle bir oy dağılımı öngörebilirsiniz;   MHP’nin Türkiye genelindeki oyları %14-18 arasındadır, CHP’nin %24-26 arasındadır, Ak Parti’nin oyları %40-44 arasındadır. Sonra da bu oranlar ekseninde bir saha verisi ortaya koyabilirsiniz. Aslında bu durumda yapılan çalınan minareye kılıf aramaktır. Burada amaç araştırma şirketlerinin yaptıklarını değersiz ya da verilerin güvenilirliğini sorgulamak değil. Mesleğine saygısı olan her araştırmacı zaten anketinin geçerlilik ve güvenilirliğini sorgulayarak sahaya çıkıp çalışmayı yapar. Ancak seçim dönemlerinde ayrı bir pazar alanı oluşturan araştırma şirketlerinin anket enflasyonu da bilimsel verinin ve bilimsel kalitenin marjinal faydasının azaldığının açık kanıtıdır.

Bazı anket şirketleri bu seçim döneminde metodolojik bilgiyi de ekleyerek anketlerini paylaştılar yani nasıl bir evrenden hangi örneklem tekniği ile kaç kişilik bir örneklem oluşturulduğu gibi bilgileri çalışmanın nasıl bir bilimsel çerçevede yapıldığının işaretiydi.

Bazı araştırma şirketleri de, bir seçim döneminde birden fazla anket sonucu ortaya koydukları için sandık sonucunu tahmin etme konusunda daha başarılıydılar, sonuçlardan biri sanki daha yakın gibi görünüyordu sandık sonucuna.

Anket şirketlerinin seçim öncesi tahminleri incelendiğinde tahminlerin sandık esas alındığında ne ölçüde tutturulduğu görülecektir.  Aşağıdaki tabloda, bazı araştırma şirketlerinin 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde İstanbul Büyükşehir belediye başkanlığını kimin kazanacağına yönelik araştırma sonuçları sandık sonuçlarıyla birlikte sunulmaktadır.

İSTANBUL

31 Mart 2019 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı

İstanbul Büyükşehir belediye başkanlığı için yapılan tahminlerde genellikle Cumhur İttifakının başarılı olacağı yönünde  öngörüler sunulmuştur. Yukarıdaki dokuz şirketin on tahmininden sadece üç tanesi Millet İttifakı adayını başarılı olarak görmüştür. Yani seçimin favori adayının Cumhur İttifakı temsilcisi Binalı Yıldırım olduğu ortadadır. Sandığı en iyi tahmin eden şirketin ise Themis olduğu görülmektedir.

ANKARA

Ankara’daki anket sonuçlarına bakıldığında 7 araştırma şirketinden sadece biri, Cumhur İttifakı adayı Özheseki’nin kazanacağına dair bir sonuç ortaya koymuş ancak aynı araştırma şirketi yaptığı ikinci araştırmada Millet ittifakının kazanacağını gösteren bir sonuç ortaya koymuştur. Anlaşılan o ki, Ankara’yı Mansur Yavaş’ın kazanacağı konusunda tüm şirketler hemfikir. Bu anket sonuçları Ankara’nın kaybedilme riskinin yüksek olduğunu ortaya koyuyordu. Muhtemelen Ak Parti’nin kendi yaptırdığı anket sonuçları da benzer sonuçları ortaya koyuyordu. Peki neden Ankara böyle göz göre göre bu sonuca terk edildi? Ak Parti il teşkilatı ve genel merkezi şimdi geriye dönük çok ciddi bir analiz yapıyordur. Zaten basında bunun ne kadar titiz biçimde yapıldığına dair haberler yer almaya başladı.

31 Mart 2019 Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı

İZMİR

İzmir zaten CHP’nin kalesi olduğu için elbette ki tahminler CHP adayı Tunç Soyer’in kazanacağı yönündedir ancak burada aradaki fark tahmin edilebilir. Sandığa en yakın tahminde bulunan şirketin Piar olduğu görülmektedir.

31 Mart 2019 İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı

ADANA

Anket şirketlerinin hepsinin hatalı sonuçlar ortaya koyduğu bir il Adana. Beş şirketten ikisi Cumhur İttifakı adayı MHP’li Hüseyin Sözlü’nün kazanacağını öngörürken beş şirketten üçü Millet İttifakı adayı Zeydan Karalar’ın kazanacağını belirtmektedir.

31 Mart 2019 Adana Büyükşehir Belediye Başkanlığı

BURSA

Bursa Ak Partinin elinde tuttuğu büyükşehirlerden biri oldu. Ancak burada da 2014 yerel seçim seçimleri esas alındığında Ak Parti ve MHP’nin oylarının (%49.5+%14.7=%64.2) sadece 2014’deki Ak Parti oylarına denk geldiği görülmektedir.

31 Mart 2019 Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığı

ANTALYA

Antalya için de araştırma şirketlerinin kafasının karışık olduğu görülmekte. Sandık tahmini konusunda başarılı tahminler yapılamadığı görülmekte.

31 Mart 2019 Antalya Büyükşehir Belediye Başkanlığı

Seçili Büyükşehirlerin sandık sonucu ve araştırma şirketlerinin tahminlerinden hareketle şunlar söylenebilir:

• Araştırma şirketleri bir il için doğru tahminde bulunurken bir başka için doğru tahminde bulunamamışlardır.
• Tüm büyükşehirler için doğru tahminde bulunan bir araştırma şirketi yoktur.
• Bir il için çok doğru tahminde bulunan bir araştırma şirketi diğer il için yüksek bir sapma ortaya koyan sonuca ulaşmış görünmektedir.
• Ankara çok yüksek oranda araştırma şirketlerinin hangi adayın kazanacağına dair öngörüde bulundukları il olurken; İstanbul ise hâlâ sonuca yapılan itirazlar bir kenara bırakılıp mevcut durum üzerinden değerlendirildiğinde araştırma şirketlerini en çok yanıltan il olmuştur.

Ankara için özel değerlendirme

Millet ittifakı adayı Mansur Yavaş oyların %50.93’ünü aldığında çeyrek asırlık Ak Parti dönemi sona ermiş oldu. Ancak bu durum biraz karmaşık ve anlaşılması biraz zor bir tablo ortaya çıkardı.

AK Parti Ankara'nın 25 ilçesinden 19'unu kazanmasına rağmen büyükşehri kazanamadı. AK Parti'nin aday çıkarmadığı 3 ilçeyi MHP alırken, CHP de 3 ilçede belediye başkanlığını kazandı. Ankara’nın sadece üç ilçesini alan CHP nasıl oldu da büyükşehir belediye başkanlığını kazandı? Olası sebepleri şöyle sıralayabiliriz; Mansur Yavaş’ın kendisinden kaynaklanan bir teveccüh diğer partilerden ona oy yönelişine sebep oldu. Yine CHP’li belediyelerin nüfus sayısının diğer belediyelerin nüfusundan daha fazla olması.

Partilerin kazandıkları ilçe sayılarına göre Büyükşehir Belediye Meclisindeki üye dağılımı şu şekilde oluşacak:

Cumhur İttifakı: 105 üye,

Millet İttifakı:42 üye. 

Yani büyükşehir belediyesini almasına rağmen Mansur Yavaş, Büyükşehir Belediye Meclisinde çok güçlü bir muhalefetle baş başa kalacak. Nasıl oluyor da Büyükşehir belediye başkanlığını kazanan bir parti başkanı belediye meclisinde baskın bir muhalefet karşısına çıkmak zorunda kalıyor.  Aslında bu durum seçmenin blok şekilde oy vermeyip daha rasyonel hareket ettiğinin yani başkent seçmeninin rasyonel hesaplamalarla oy verdiğinin dolayısıyla gelişmiş bir siyasi kültüre sahip olduğunun göstergesi.

Ankara’da büyükşehir belediye başkanı Yavaş, sadece 3 belediyenin başkanlık kazandığı bir partiye ve küçük bir ortağa (İyi Parti) sahip.

Ankara’nın bazı ilçelerinin (kalabalık nüfuslu olanların) partilere göre oy dağılımı ve yüzdelik oranları hakkında bilgi verildiğinde Ankara’daki bu durumun sebebi anlaşılabilir.

Tabloyu incelerken Mansur Yavaş’ın 1.662.183 ve Mehmet Özhaseki’nin 1.537.694 oy aldığını göz önünde bulundurmak gerekir.  Bu tablo dikkatle incelendiğinde sadece 3 ilçeyi kazanan CHP’nin neden büyükşehir belediye başkanlığını kazanabildiği daha rahat anlaşılabilir. CHP Ankara’nın en kalabalık nüfusa sahip ilçesindeki oyların %73’ünü almıştır. Çankaya’da geçerli oy sayısı 569,906 iken bu oyların 418.740’ını CHP almıştır. Yani Mansur Yavaş’ın oy deposu bu ilçedir. Ancak Yavaş’ın milliyetçi kimliği ona başka oylar da kazandırmış görünüyor.

Keçiören adayı Turgut Altınok, milliyetçi kimliğiyle bilinen bir siyasetçi ve iki dönem ara verdikten sonra tekrar Keçiören’i aldı. Altınok’un Keçiören’deki rakibi İyi Parti adayı Güçlü Şenel’in aldığı oy 161.314, yani doğrudan doğruya Mansur Yavaş’a gidecek bir oy. Aslında Keçiören’den büyükşehre sadece İyi Parti oyları gitmiyor gibi. Ak Parti Keçiören belediye başkan adayı Altınok %63.65 oy alırken (332,396 oy), ilçe genel meclisinde Ak Parti’nin oyları %57.85’e (303,351 oy) düşmektedir. Keçiören’de Altınok’a yönelen milliyetçi oyların büyükşehirde Özhaseki’ye değil Mansur’a yöneldiği görülmektedir. Zaten Keçiören İyi Parti adayı Şenel’in oyları da doğrudan CHP adayı Yavaş’a gideceği için Cumhur İttifakının kazandığı en kalabalık ilçeden de Yavaş kazanç elde etmektedir. Ayrıca Ankara’nın üçüncü kalabalık oy potansiyeli olan Yenimahalle ilçesinin de Yavaş için önemli bir oy deposu olduğu görülmektedir.

Sol bir parti sağ bir adayla sağ seçmenin yoğun olduğu bir ilde Büyükşehir Belediye Başkanlığını çeyrek asır sonra kazanabiliyor. 11 Mart 2019 tarihinde bu sitede CHP’nin seçime yönelik politikasının CHP’yi farklılaştırdığını belirterek onun bu halini yeni bir alaşım olarak tanımlamıştım (https://www.sde.org.tr/tevfik-erdem/genel/yeni-siyasi-alasim-chpnin-kabugunu-kiracak-mi-kose-yazisi-9747). CHP’nin sağ seçmenin ağırlıkta olduğu yerlerde, sağ oyları almak için klasik sol kimliğe sahip adaylardan uzak durduğunu bu yüzden de sağcı kimlikle temayüz etmiş adayları ön plana çıkarmakta, tüm eleştirilere rağmen bir sakınca görmediğini yazmıştım. Yazımın başlığını tekrar hatırlatıyorum: “Yeni Siyasi Alaşım CHP'nin Kabuğunu Kıracak mı?”