Kazan'da BRICS Zirvesi: Yeni Üyeler ve Dünya Güvenliği Üzerine Önemli Anlaşmalar
BRICS Zirvesi Kazan'da 22-24 Ekim tarihlerinde gerçekleştiriliyor. Rusya'nın BRICS'teki başkanlığı, adil küresel kalkınma ve güvenlik için çok taraflılığın güçlendirilmesi sloganı altında yürütülüyor.
Tataristan'ın başkentine 36 ülkeden ve altı uluslararası organizasyondan delegasyon katıldı. BRICS için Kazan'a 22 devlet başkanı geldi. Aralarında, kulübe doğrudan katılan ülkeler olan Çin, Hindistan, Güney Afrika'nın yanı sıra 1 Ocak 2024'ten itibaren katılan Mısır, İran, BAE ve Etiyopya'nın liderleri de bulunuyor. Ortak masada yalnızca,bir kaza sebebiyle katılamayan Brezilya Cumhurbaşkanı Lula da Silva yoktu. Ülkesi, Dışişleri Bakanı Mauro Vieira tarafından temsil edildi. Ayrıca, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Mohammed bin Salman da gelmedi; onun yerine Dışişleri Bakanını gönderdi.
En dikkat çeken konuklardan biri, NATO üyesi Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dı.
Ayrıca, Azerbaycan, Ermenistan, Moğolistan, Belarus, Kongo, Laos, Kırgızistan, Kazakistan ve diğer ülkelerin liderleri de Kazan’a geldiler.
Belirtilen kategorilerin dışında kalan konuklar da vardı; bunlar arasında, Bosna-Hersek'in bir parçası olan Sırp Cumhuriyeti'nin lideri Milorad Dodik ve Filistin hareketi Hamas’ın siyasi büro başkan yardımcısı Musa Abu Marzu da bulunuyordu. Kazan'daki zirvenin dikkat çeken katılımcılarından biri de BM Genel Sekreteri António Guterres'ti.
Zirvede 13 aday ülkenin listesi üzerinde anlaşıldı. Ancak, zirvede bu ülkelerin hangileri olduğu açıklanmadı.
BRICS zirvesinin ikinci günü, dünya liderlerinin katılımıyla iki büyük toplantıyla geçti. İlk toplantı dar bir kadro ile, ikincisi ise genişletilmiş bir kadro ile yapıldı.
Zirvenin ana belgesi kabul edildi.
Bu, Kazan Deklarasyonu olarak adlandırılan ve genişletilmiş formatta yapılan toplantının sonuçlarına dayanan bir belgedir. Belge, 40'tan fazla sayfa ve 134 madde içermektedir.
Kazan Deklarasyonu'ndan ana noktalar:
-BRICS ülkeleri çok kutuplu bir dünya düzenini destekliyor.
-Yasadışı yaptırımlar ve diğer tek taraflı meşru olmayan önlemler, dünya ekonomisi, uluslararası ticaret ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine olumsuz etki ediyor. BRICS ülkeleri bu baskı aracına kesinlikle karşı çıkıyor.
-BRICS ülkeleri uzayda silahlanma yarışının önlenmesini savunuyor ve uzay güvenliği üzerine bir belge geliştirilmesi gerektiğini düşünüyor.
-Ülkeler, Orta Doğu'da nükleer silahların yayılmaması ve nükleersiz bir bölge rejiminin güçlendirilmesi çağrısında bulundu.
-Ülkeler, dünyadaki çeşitli bölgelerde artan şiddet ve devam eden silahlı çatışmalardan endişe duyuyor ve ihtilafların diplomasi, aracılık, kapsamlı diyalog ve istişare yoluyla barışçıl bir şekilde çözülmesine bağlılıklarını teyit ediyor.
-BRICS üyeleri, Orta Doğu'daki çatışmanın tırmanmasından endişe duyuyor ve Gazze'de derhal ateşkes çağrısında bulunarak, tüm rehine ve esirlerin ön koşulsuz serbest bırakılmasını talep ediyor. Ayrıca, Filistin'deki insani noktalar ve altyapı hedeflerine yönelik İsrail saldırılarını kınadılar. 1967 sınırları içinde Filistin Devleti'nin BM'de tanınmasını desteklediler.
-BRICS ülkeleri, İran nükleer anlaşmasının yeniden başlatılması gerektiğini vurguladılar.
-Deklarasyonda, Ukrayna'daki duruma ilişkin ulusal pozisyonlar hatırlatılıyor ve "çatışmanın diyalog ve diplomasi yoluyla barışçıl bir şekilde çözülmesine yönelik aracılık ve iyi niyet önerileri" not ediliyor.
Putin birkaç öneri sundu, bunlar da deklarasyonun temelini oluşturdu.
-Yeni bir BRICS yatırım platformu oluşturulması gerekiyor. Bu platform, ulusal ekonomileri desteklemek için güçlü bir araç olabilir ve Küresel Güney ve Doğu ülkelerine finansal kaynaklar sağlayabilir.
-Rusya, e-ticarette uyuşmazlıkların çözümü için çevrimiçi hizmetlerin başlatılması hakkında karşılıklı bilgilendirme sağlanmasını öneriyor. Bu, gelecekte ortak çerçeve prosedürlerinin oluşturulmasına yardımcı olacak ve engelsiz elektronik ticareti teşvik edecektir.
-BRICS ülkelerindeki Özel Ekonomik Bölge (ÖEB) yöneticilerinin doğrudan bağlantılar kurması gerektiği, böylece lojistik merkezlerin oluşturulması, sanayi üretiminin yerelleştirilmesi ve sakinler için uygun koşullar sağlama konularında deneyim paylaşımında bulunabilecekleri belirtiliyor. Bu arada, BRICS ülkelerinde 2.500'den fazla ÖEB bulunuyor.
-BRICS tahıl borsası, ürünler ve hammaddeler için adil ve öngörülebilir fiyat göstergelerinin oluşturulmasına yardımcı olabilir.
-Rusya, maden kaynakları alanında iş birliğinin genişletilmesini destekliyor; bu amaçla değerli metaller üzerine bir BRICS platformu oluşturulması gerektiğini savunuyor.
-BRICS ülkeleri arasındaki ulaşım bağlantısının iyileştirilmesi gerekiyor; bu, karşılıklı ticaretin büyümesi ve çeşitlendirilmesi için ek fırsatlar sunmaktadır.
Rusya devlet başkanı, zirvenin ev sahibi olarak ilk konuşmayı yaptı. Öncelikle toplantının gündemini belirtti ve BRICS'in özellikle ekonomik ve insani alanlarda mevcut çalışma konularını ele almayı önerdi. Putin, çok kutuplu bir modelin oluşturulması konusuna değindi, dünya ekonomisi için kriz risklerinden, özellikle yaptırımlar nedeniyle, bahsetti ve BRICS çerçevesinde Rusya'nın inisiyatiflerini duyurdu; bunlar arasında tahıl borsası kurulması, yeni bir yatırım platformu oluşturulması, yapay zeka alanında bir ittifak kurulması gibi projeler yer aldı.
İran Cumhurbaşkanı Masud Pezeşkian, genişletilmiş BRICS zirvesinde, birleşim ülkelerine Filistin çatışmasının çözümü için tüm olanakları kullanma çağrısında bulundu.
2025 yılı için BRICS programlarının önceliğinin ekonomik ve finansal konulara verilmesi gerektiğini belirten Pezeşkian, üye ülkelerdeki kurumların ekonomi ve ticaret alanlarında iş birliğinin hızlandırılması için çaba göstermeleri gerektiğini vurguladı.
Pezeşkiyan BRICS Liderler Zirvesi'nin dar kapsamlı toplantısında konuşmasında "ABD, diğer ülkeleri kontrol etmek için doları bir silah olarak kullanıyor. Dünya BRICS'i doların gücünü zayıflatacak ve ulusal para birimlerini devreye koyacak bir kuruluş olarak biliyor. BRICS üyesi ülkelerin, enerji, gıda ve diğer malların en büyük üreticisi ve tüketicisi ve önemli ulaşım ve transit hatlarına sahip olmaları ulusal para birimlerini kullanmayı kolaylaştırıyor." dedi.
Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping:
-BRICS'i, barışı kararlılıkla savunmaya ve ortak güvenliği sağlamaya çağırdı; özellikle "Ukrayna'daki kriz durumunun yatıştırılmasına katkıda bulunmak ve siyasi çözüm yolunu açmak" gerektiğini vurguladı;
-Gazze Şeridi'nde kapsamlı bir ateşkesin teşvik edilmesini istedi;
-Lübnan'da savaşın yayılmasını önlemeyi savundu;
-BRICS'in küresel ekonomik yönetim sisteminin reformunu yönlendirmesi gerektiğini belirtti;
-Uluslararası durum ne olursa olsun, Çin'in her zaman Küresel Güney'e önem vereceğini ifade etti.
Hindistan Dışişleri Bakanı Subrahmanyam Jaishankar:
-BRICS formatının Küresel Güney'deki durumu değiştirebileceğini belirtti;
-Mevcut kurumların ve mekanizmaların, özellikle BM Güvenlik Konseyi ve çok taraflı kalkınma bankalarının reforme edilmesi gerektiğini vurguladı.
Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın web sitesine yurtdışından siber saldırı
Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın resmi sözcüsü Maria Zaharova, bir basın toplantısında, Rus dış politika dairesinin web sitesine büyük ölçekli bir siber saldırı yapıldığını açıkladı. Diplomat, bu tür düşmanca bir etkinin, şu günlerde Kazan'da gerçekleşen BRICS zirvesi ile ilgili olabileceğini öne sürdü.
"Web sitemize düzenli olarak saldırılarla karşılaşıyoruz, ancak bugünkü siber saldırı, söylenebilir ki, benzeri görülmemiş bir ölçek taşıyor."
BRICS, 2006 yılında kurulmuş bir uluslararası birliktir. Rusya, 1 Ocak 2024 itibarıyla BRICS'in başkanlığını üstlenmiştir. Yıl, birliğe yeni üyelerin katılmasıyla başladı; artık Rusya, Brezilya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'nın yanı sıra Mısır, Etiyopya, İran, BAE ve Suudi Arabistan da bu birliğe dahildir.
